Finansal Skandallar

Libor Skandalı Nedir ?

Efenim bu yazımızda konumuz yine bir finans skandalı: libor skandalı nedir meselesi. Tabi skandaldan bahsedeceğiz ama libor nedir, libor nerede kullanılır, yakın zamanda bu nane kalkacak, kalkınca napıcaz (be kamil) gibi sorularınıza da cevap bulacağız.

Merakı olanlar için faiz yazımı okumanızı ve faizin tarihini izlemenizi tavsiye ederim.

Libor Nedir ?

Libor’un açılımı london interbank offered rate’dir. Kullanılmaya 1970’lerde başlamıştır. Libor ifadesinin tam çevirisini yapacak olursak da londra bankalararası faiz oranı diyebiliriz. 

Niye Londra ulan bana ne londra daki faiz oluşumundan diyorsanız usulca dünyadaki finansal gerçekler ile karşılaşmanız gerektiğinden sizleri faiz lobisi yazıma davet ediyorum. 

Efenim libor, baba bankaların birbirlerine dolar borçlanmalarının ortalama faizini göstermektedir. Yani bir nev’i paranın toptancılığını yapan arkadaşlardaki malın fiyatıdır. Tabi libor  kesin borçlanma faizini değil bu bankaların tahmininin ortalamasını gösterir. Yani bu baboş bankalar her gün saat 11:00’e kadar o gün kaç faiz oranından borç vereceklerini tahminen libor merkeze söyler. Onlarda hesabı yapar, piyasaya yayınlar. Piyasada bundan etkilenir. Zincir tepkimesi…

Libor Nasıl Hesaplanır ?

adece dolar için değil euro da dahil toplam 5 farklı para birimi için Libor hesaplanır. Libor hesaplanan para birimleri dolar, euro, pound, isviçre frangı ve japon yenidir. Dip not olarak ekleyelim euro libor ile euribor farklıdır. Euribor u farklı bir kurum yayınlar.

Hesaplamalar gecelikten 1 yıl üstü vadeliye kadar toplamda 7 farklı vadede açıklanmaktadır. En çok kullanılan vade cinsi yani sözleşmelere esas olanı 3 ay vadeli olanıdır. Ancak yukarıda bahsettiğim gibi 1 yıl olan faiz oranı alınır. Yani bizim ülkemiz için 1 yıl vadeli faiz esastır.

Dolar için açıklanan libor 18 katılımcı bankadan alınan tahminler ile hesaplanmaya başlanır. Niye bu 18 banka vs diyorsanız bu 18 banka piyasanın en büyük hacme sahip 18 bankasıdır. Malum bankacılıkta hacim herşeydir. En yüksek 4 tahmin ile en düşük 4 tahmin hesaplamaya katılmaz. Kalan 10 tahminin ortalaması alınır. Veri thomson reuters te yayınlanır.

Libor Ne İşe Yarar?

Efenim libor başta kredi faizleri, kredi kartı faizleri vs. olmak üzere piyasa faizini etkileyen ana unsurdur. Ancak burada bir kaç şey eklemek isterim.

Libor bizim gibi finansman sorunu yaşayan tipik goü.ler için çok ehemmiyetlidir. Çünkü bizim gibi ülkeler dışardan borçlanır. Bu borçlanma da bankalar aracılığıyla yapılır. Artık borçlanmayı devletler yapmıyor. Bankalarımız yurt dışında sendikasyon ile borçlanır. Araştırırsanız her sene bunlar roll over edilir. Faiz oranları libor + spread olarak açıklanır. Spread ülkenin ve borçlanan kurumun risk primidir. Libor ise bildiğimiz libordur. İşte bu yüzden önemlidir. Özetle libor ülkenin dış borçlanmasının faizini belirlediği gibi maliyetleri de oluşturduğundan iç piyasadaki kredi faizini de etkiler.

Bunun dışında sadece libora bağlı birçok türev enstrüman olduğunu da ekleyelim. Ayrı bir piyasası var tek başına.Öyle baba birşey bu faiz yani. 

Libor Skandalı Nedir ?

Gelelim yazının ana meselesine. Libor skandalı nedir konusu. 

Efenim 2008 senesinde the wall street journal de bir yazı yayınlanıyor. Habere göre 2008 krizi sırasında bazı bankalar borçlanma maliyetlerinin Libor’a bildirdiklerinden daha az olduğunu belirtiyor. Bunun yapılmasındaki temel amaç türev ürünlerin fiyatını yönlendirmek. Detay girmiyorum ama isteyen olursa izah ederim.

Ancak bu makale piyasada inandırıcı bulunmuyor çünkü kanıt yok. Herkes wsj ye çemkiriyor “napıyonuz olm, niye desteksiz atıyorsunuz” diye.

2010 yılında ise iki tane araştırmacı arkadaş konunun üstüne gidiyor ve bu işi kanıtlamaya çalışıyor. Yapılan araştırmalar neticesinde manipülasyonun maksadının bu manipülatör bankaların likit olarak güçlü görünme çabasından ibaret olmadığı ortaya çıkıyor. Bu libor manipülasyonu ile bankaların libora endeksli türev ürünlerde kazandığı paralar olduğu da söyleniyor.

Vay Anam Vay Neler Dönmüş Serhat Ya

Davalar açılıp duruşma salonlarına geçilince millet fena dökülüyor. Libor skandalı nedir meselesinden çıkıp iş oğlum bunu nasıl becerdiniz lan’a geliyor.

Bu işi yapan Barclays hazinecilerinden birisi eğer bu işi yapmasaydık şirket içinde patronlar bize kayacaktı diyor. Yine barclays hazinecisinin diğer başka bir banka hazinecisine gönderdiği e postasında “hacım gözünüzü seveyim libor’u 5,39 üstü yazmayın yoksa bizi yakarsınız”dediği görülüyor.

27 Temmuz 2012’de financial times bir röportaj sızdırıyor. Röportajı veren arkadaş eski bir trader. Bu elemanın dediğine göre 1991 yılından beri bu işler yapılıyor. (Yuh yuh yuh) Bu 18 banka değişmediğinden ve ordaki ekipler (hazineci tayfa) artık tamamen enseye şaplak modunda kanka olduğundan birbirleri ile haberdar şekilde hareket ediyorlar ve faiz oranlarını tahmin ettiklerinden daha farklı bildiriyorlar. Özetle arkadaşlar dünyanın göbeğinde faiz oranlarını manipüle ediyor. 

2012 yılında ABD’de hemen bir dava açılıyor. Dava duruşmalarında tüm hazineciler dökülüyor zaten. Hatta RBS’den bir trader “yönetim bize bir kaç hedge fona bildirilmek üzere ertesi gün gireceğimiz libor oranlarını talep ediyordu” diyor. Hedge fonun bu işlerden ne kadar para kaldırdığını gerçekten merak ediyorum.

Davadaki bomba itiraflardan birisi de yine traderlardan geliyor. Efenim bankanın hazine tayfası mevcut türev pozisyonlarına göre libor oranı bildiren masaya haber salıyor. Hacılar faizi şurdan verirseniz şu kadar kar yazarız vs gibi e postalar havada çarpışıyor.

Kredileri De Mi Oynadınız ?

Bombalardan bir diğeri de mortgage meselesi. Efenim mahkeme araştırıyor didiniyor. Bakıyor ki ABD’de mortgage kredileri malumunuz değişken faizli ve libor endeksli. Bunların faizi de her ayın başında yenileniyor. Yani değişken faizin esas alındığı tarih her ay başı. Peki ne oluyor dersiniz. Her ay başı bu libor faizi sistematik bir biçimde yükseliyor. Ehehehehhe. Çakallığa gel ya. 

Toplamda 20 banka (ulan zaten 18 banka var hepiniz oradaydınız be!) Soruşturma kapsamına alınıyor. Bu bankaların hepsine çatır çatır cezaları kesiyorlar. Hatta çoğu mahkemeyle anlaşma yoluna gidiyor. Parayı trink yatırıyorlar ve iş kapanıyor.

Efenim dava sonucunda normalde İngiltere Bankalar Birliği tarafından kontrol edilen faiz verileri artık İngiliz devleti tarafından kontrol edilmeye başlanmıştır 2014 yılı ile birlikte. Ama tabi ne çare. O güven gitti bir kere.

Libor Ne Zaman Kalkıyor?

Bu kadar anlattığımız libor, yazımda bahsetmiş olduğum skandal nedeniyle 2021 sene sonuna doğru aşamalı olarak kaldırılacak. Çünkü libor’a güven bir kez sarsıldı artık ve kamuoyu nezdinde idam edilmesi gerekiyor. Libor yerine ne geçecek bilmiyorum. O konuda detaylıca bilgi sahibi olamadım. Diğer referans faiz oranları deniyor. Bundan kasıt her ülkenin kendi para birimi için bir referans faiz oranı açıklaması sanırım. Tribor gibi gelişmeler bunu gösteriyor. Bunu zaman gösterecek.

Ancak not olarak şunu belirtelim. Özellikle dolar için açıklanan versiyonu için veriler 2023 e kadar açıklanmaya devam edilecek. Bunun sebebi libor yerine yeni bir faizin konmasının ve kullanılmasının zaman alacak olması. Çünkü alışkanlıkları değiştirmek zaman istiyor. Atalarımızın da dediği gibi alışmış kudurmuştan beterdir.

Son Düşünceler ve Yorumlar

Efenim manipülasyon hayatımızın bir gerçeği. Hepimiz patronlar adına ya da kendi adımıza bir yerlerde birilerini muhtelif zamanlarda manipüle etmeye çalışıyoruz. Dünya zaten ağırlıkla birilerine bir şeyleri iteklemek üzerine kurulu. Ancak bu tip büyük manipülasyonlar ses getiriyor.

Benim idrak edemediğim nokta bu işin 1991 yılından beri yapılıyor olması. Kimse çıkıp CEO ların haberi yoktur filan demesin. Hepsinin haberi vardır.

Ancak bir kez daha liberal iktisadi doktrinin dünyayı getirdiği noktayı görüyoruz. Şimdi bana gelin ve görünmez el diyin. Bakın görünmez el size nasıl çakıyor şamarı. 

Demek ki piyasayı boş bırakmamak, denetimsiz koymamak gerekiyor. Gelmiş olduğumuz vahşi kapitalist süreçte karlılık iyice düştü. Şirketler sürekli itlik çakallığa başvuruyor. Ufak tefek şirket çakallıkları olduğu gibi bu tarz tekelci oluşumlar çok fena. Önümüzdeki dönemde yani piyasanın daha da sıkılaşması ile bu tarz tekelci hadiseler ile daha fazla karşılaşacağız.

Efenim libor skandalı nedir yazımızın sonuna geldik. Hadi esen kalın.

yatirimkurusu

10 yıldır finans sektöründe denetçi, İngilizce biliyor.

İlgili Makaleler

6 Yorum

  1. Değerli hocam yazılarınız gerçekten çok faydalı bu yüzden ayrıca teşekkür ederim.Takip ettiğim bi kullanıcı CFA’in Kurumsal Finans dersinde bir şirketin yönetimini ele geçirme (hostile takeover) konusuna dair şirketlerin uygulayabileceği stratejileri yazmış ama complex olmakla birlikte yazan kişi biraz resmi yazmış. Uygun zamanda bu konuyla ilgili yazı yazabilirmisin ? Bu arada DM kutusu kapalı olduğu için burdan yazdım

    1. Efenim ilginiz ve övgünüz için ben teşekkür ederim. Şirket yönetimini ele geçirme hususunu listeme alıyorum. Ancak benim de konu üzerine çalışma yapmam gerekiyor. Kalitesiz bir yazı yazmayayım. Biraz vakit alacaktır. Bir de DM kutusundan kastınız twitter sanırım. Onu şimdi kontrol ediyorum. Ancak başka bir DM kutusundan bahsediyorsanız belirtin. Açayım. Teşekkürler, selamlar.

        1. Selamlar. Twitter dm kutusunu bir daha deneyebilir misiniz? Dönüş yaparsanız sevinirim. Alayını açtım 🙂

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Başa dön tuşu
error: İçeriklerin kopyalanması engellenmiştir.