Açığa Satış

Bu yazımızda konumuz sürekli olarak tartışılan açığa satış meselesi. Kimisi diyor ki açığa satış piyasanın regülatörüdür,yatırımcının turnusol kağıdıdır, açığa satış fiyatların sağlıklı oluşmasını sağlar, kimisi diyor ki açığa satış piyasanın dinamitidir, küçük yatırımcı tokatlama aracıdır, açığa satış kahrolsun, yaşasın küçük yatırımcılar.

Açığa Satış

Açığa satış nedir? Elinde olmayan bir malı satmaktır. Hemen pazar örneğine gidelim. Cumartesi pazarına gittiniz ve her yerde sarı sarı limon olduğunu gördünüz. Ulan bu kadar limon bu pazarda satılmaz hafız dediniz. Biraz fiyat araştırmasından sonra limoncuların limonların tanesi 1 TL’den sattığını gördünüz. Bu fiyatın çok pahalı olduğunu düşündünüz ve yanına boş bir tezgah açıp akşam 6’dan sonra limonların tanesi 75 kuruş diye bağırmaya başladınız. Tabi herkes size deli gözüyle bakıyor.

Ama aradan bir kaç kişi geldi ve abi akşam şu kadar limon alacağım senden diyip gittiler, bu şekilde gelen 5 kişi oldu ve bu adamlar toplamda 10 tane limon istedi sizden. Yani akşama kadar 10 limon bulmanız lazım.

Daha sonra akşam oldu, pazar kapanmaya yaklaştı, analiziniz tuttu ve pazarı bir kez daha gezdiğinizde limonların 50 kuruşa düştüğünü görünce hemen 10 tane limonu bu fiyattan aldınız.

Akşam saat 6’dan sonra sizin tezgahın önüne gelenlere 50 kuruşa aldığınız limonları daha evvelden anlaştığınız için 75 kuruşa sattınız.

İşte bu işleme açığa satış denir. Şimdi limon yerine borsada işlem gören hisse senetlerini düşünün.

Borsada Açığa Satış

Normalde-özellikle ülkemizde- borsaya yatırım yapanların tamamı fiyatların artacağı beklentisi ile yatırım yaparlar. Ancak borsada hiç bir zaman fiyatlar sürekli yukarı ya da sürekli aşağıya gitmemiştir. Peki oldu da müneccimliğiniz tuttu ve borsanın ya da spesifik olarak belirli bir hissenin düşeceğini gördünüz. Peki bundan para kazanabilir misiniz?

İşte açığa satış borsa ya da hisse düşerken para kazanmanın yöntemidir. Yani elinizde olmadan malı satmak demektir.

Açığa satış işleminde karşı taraf takasbanktır. Çünkü sizin satış teklifiniz bir alış teklifi ile karşılaşırsa ve fiyatlar eşleşiyor ise bu taktirde satış işlemi gerçekleşmek zorundadır. Peki elinizde olmayan şey -ki takasbankında elinde yoktur- nasıl satılacak? Burada takasbank garantörlük görevini üstlenir ve sanki elinde hisse varmış gibi hisseleri satar. Daha sonra sizden satın almak koşuluyla tabii ki.

Açığa Satış İşlemi Nasıl Yapılır?

Örneğin diyelim ki üstün aneliz(!) yeteneğiniz ile bir çalışma yaptınız ve bir tespit bıraktınız ortaya: Kışın soğuk ayların gelmesi ile birlikte bira tüketimi azalacak, dolayısıyla ülkemizde bira üreten iki firma olan AEFES ve TBORG‘un ilk 2 çeyrek bilançosu kötü gelince hisse fiyatları düşecek. Gördüğünüz gibi son derece mantıklı bir aneliz (!). Ne hikmetse bunu piyasada gören de sadece sizsiniz.

Hemen aracı kuruma gittiniz. Önce size bir güzel açığa satış sözleşmesi imzalatırlar yoksa işlem yapamazsınız. Sonra açıp AEFES ve TBORG hisselerinin açığa satışa konu olup olmayacağı hususunu araştırırsınız. Zaman zaman yasaklamalar gelebiliyor çünkü. Özellikle hisse fiyatları çok düştüğünde SPK ve BIST yönetimi şahin gözlerini açıp “ulan bu hissede küçük yatırımcı tokatlama çalışmaları var, etmen eylemen bunda açığa satışı yasaklayalım” diyebiliyorlar. Ya da korona gibi marjinal bir vaziyet olduğunda borsada tümden açığa satış işlemi yasaklanabiliyor.

Gelelim bu işlemden nasıl kar edeceğinize? Diyelim ki yukarıdaki örnekte TBORG hissesini açığa satacağız. TBORG hissesi adet başına 15 TL. Biz 10 gün vadeli açığa satış işlemi girdik. Bu işlemi girdiğimizde işlemin mantığı şöyle işliyor. Satış işlemi güncel 15 TL fiyattan o an yapılıyor. Ancak hisseleri almamız için aracı kurum bize 10 gün vade vermiş oluyor.Şimdi bunu diyebilmeniz için zaten teminatı aracı kuruma yatırmanız lazım. Burada 100*15=150 TL teminat yatırmanız gerekiyor. Çoğu aracı kurum açığa satışta %100 teminat ile çalışır.

1.Senaryo: TBORG hisse fiyatı 10 gün sonra 20 TL olması

Bizim açığa satış emrini girdiğimizde hisseleri 150 TL’den satmıştık hatırlarsanız. Bu senaryoda 10 gün sonra elinizde TBORG hissesi olmadığından gidip piyasadan TBORG hissesi almanız gerekir. 10*20=200 TL’dir. Aracı kurum sizi arar ve 50 TL daha teminat yatırmanızı yoksa açığa satışta bizim piyasada donsuz gezmek de dediğimiz temerrüte düşeceğinizi söyler.Siz 50 TL yatırınca piyasadan 200 TL’ye TBORG hissesi alınarak hisse borcunuz kapatılmış olur. Günün sonunda satış fiyatınız 150 TL, alış fiyatınız 200 TL olduğu için 50 TL zarar etmiş olursunuz.

2. Senaryo: TBORG hisse fiyatı 10 gün sonra 10 TL olması

Bu senaryoda 10 gün sonra fiyat 10 TL oldu. Bizim hesabımızda hisseleri ilk başta yani açığa satış ta 150 TL fiyattan satmıştık. Şimdi 10 gün geçince piyasadan hisseleri 100 TL’ye topluyoruz. Sonuç olarak satış geliri 150 TL, maliyet 100 TL olduğu için 50 TL kar ediyoruz.

Açığa Satış Gerçekten Faydalı Mı?

Efenim küçük yatırımcı her ne kadar bas bas bağırsa da açığa satışçılar kral çıplak diyen, hisse çok şişmiş diyen adamlardır. Doğrucu davutturlar. Sürekli borsa yükselecek hevesiyle piyasaya giren ve küçük yatırımcı tokatlayan manipülatörleri ket eden tayfadır.

Yatırımın geri dönüş oranı yazımda da söyledim. Özellikle bazı hisselerde çılgın fiyatlar görülüyor. Bunu nasıl anlıyoruz, vadesiz mevduatta yatırım geri dönüş oranı 5 yıl civarlarında iken hiç bir ar-ge çalışması yapmayan, yatırımı olmayan durduk yere fısıltı gazetesiyle şişirmiş hisselerde geri dönüş oranlarından fiyatın şiştiğini anlarsınız. Mesela içinde bulunduğumuz tarih itibariyle ki 1 Temmuz 2020 bu gün, şirket çarpanları listesini elime alıyorum. FK’sı 98 olan firma var ya. Düşünsene şirket güncel karıyla ve fiyatıyla tam 98 yıl sonra senin yatırdığın parayı geri ödeyebilecek. Şimdi açığa satışçı bunu görüyor. Ama tabi vadeyi tutturursa.

Zamansızlığın Maliyeti

Açığa satışta kritik olan her daim zaman analizini yani hissenin ne zaman patlayacağını tespit etmektir. Çünkü zaman veriyorsun aracı kuruma. Daha doğrusu o senden günlük teminat istiyor günlük fiyata göre. O teminatı tamamlayacak sermayen olacak. Açığa satış zaten tüm sermayeyle yapılacak iş değildir. Yani ufalarlar adamı.

Mesela açığa satışı giriyorsun ya, diyorsun ki bu hissenin fiyatı düşecek. Tamam bütün analizlerin mantıklı, hissenin fiyatı şişmiş. Ama ya senin açığa sattığın hisseye yatırım yapanlar hisselerini satmazlarsa?

İşte bunun için bizim aslında swap diye forex piyasalarından tanıdığımız taşıma maliyet dediğimiz bir kavram size günlük olarak yansıtılır. Nedir? Günlük olarak hesaplanan zarar hesabınızda teminat olarak bulunmalıdır. Eğer aracı kurum hisseyi kendi yatırımcılarından bulamaz ise diğer aracı kurumlardan satın almak zorundadır ki bu halde taşıma maliyeti dediğimiz bir ücreti sizden ince ince alırlar. Eğer açığa satışta doğru zamanı tutturamazsanız bu maliyeti sizin sırtınıza yüklerler.

Açığa Satış İle Manipülasyon

Sıklıkla tercih edilen yöntemlerden biridir. Şimdi gelin sizinle hayali bir manipülasyon yapalım. Mesela diyelim ki bir hissede açığa satış ile manipülasyon yapacağız. Elimizde 2 mio TL var. (Not 2 mio ile filan tahta sallayamazsınız bu arada rakamı farazen yazdım)

Açıyoruz bakıyoruz, ilk bakacağımız şey tahtanın dar hacimli olması. Bunun sebebi bizim sermayemizin az olması. Baktık X firmasının borsadaki toplam kote olan hisse toplamı 2 mio TL. Yani cebimdeki parayla bile şu fiyattan hisseleri toplayabileceğim son derece dar bir tahta.

Ancak ben aç gözlü bir hayvan olmam münasebetiyle ucuza almak istiyorum. Bir de hissenin tahtası dar ama mevcut fiyat seviyesi nasıl? Hemen fk lara bakıyoruz. Fk da gayet uygun, borsa ortalamasının altında dolanıyor. İkinci kriteri de sağladık.

Sonra açığa satış yapılıyor mu onu kontrol ediyoruz. O da tamam.

Şimdi yapacağımız şey şu, kademeli açığa satış girişi. Nasıl yapıyoruz? Diyelim ki hissenin fiyatı 1 TL.Yani piyasada 2 mio adet lot var.

100.000 0,90 a.s.

100.000 0,85 a.s.

100.000 0.80 a.s. …

100.000 0,65 a.s.(10. Blok açığa satış emri)

Kademeli açığa satışımızı tüm piyasa görüyor zaten. Bu görüldükçe hisse satışı artıyor ve hisse bizim hedefe gelene kadar bu işlemi tekrar ediyorsunuz.

Günün sonunda normalde 1 TL den alacağınız hisseyi çok daha düşük maliyetle topluyorsunuz ve tahta size geçiyor. Bundan sonrasını zaten manipülasyon yazımda izah etmiştim.

Açığa Satış Stratejisi Nasıl Bozulur?

Açığa satış yapan sizin, manipülasyon yönteminizi fark edip sizin elinize de verebilirler. Bu halde biz piyasada size donsuz kalmış deriz. Mesela hatırlarsanız TCMB Londra swap piyasasında açığa satış koyan bütün finans aktörlerini, bankalara “benden TL alıp dışarda satamazsınız ülen” demek suretiyle swap limitlerini aşağıya çekerek donsuz bırakmıştı. Hatta gecekik %1400 leri filan da görmüştük. İşte o %1400 ler yana döne TL arayan yabancı yatırımcılar, donsuz gezenler.

İşte sizin bu stratejinizi bozacak tıpkı TCMB nin yaptığı gibi sizi hissesiz bırakacak, ters manipülasyona girebilecek diğer manipülatörlerdir. Nasıl yapar? Adam kafayı çizip sizin tüm açığa satışlarınızın karşısına alış yazarsa sizin strateji size geri girer. Donsuz kalır dünyanın zararını edersiniz. Tahta elime geçecek zannedersiniz ama o tahtayı sizin elinize verirler.

En İyi Açığa Satışçı

Efenim kendisiyle netflix aracılığıyla tanıştık. Kirli para belgeselinin kaçıncı bölümü hatırlamıyorum fahmi quadir diye bir hanım abla.

Bu abla üç tane farklı hissede reeliteyle alakası olmayan, gereksiz bir balonlaşma fark ediyor. Ha bunu nasıl fark ediyor. Hunharca çalışarak ve düzenbaz şirket sahiplerinin hisselerini bularak. Abla gecelerce çalışıyor, bir hissenin iş modelini saçma buluyor. İş modeli saçma olan firma bir ilaç firması. Adamlar hiç ar-ge yapmayıp biz sadece satış yapacağız, ciro arttıracağız, diğer şirketleri alacağız, tekelleşeceğiz diyen bir firma. Firma sürekli büyüdüğü için ve kar ettiği için hisse ederi zıplıyor. Abla da arge olmadan ilaç sektöründe faaliyet gösterilemeyeceğini, şirketin fiyatının gerçekle uyuşmadığını, yakında patlayacağını söylüyor ve ters pozisyona giriyor.

Sonuçta ablanın tahminleri tutuyor ve dünyanın parasını kaldırıyor bu işten.

Sonuç

Sonuç olarak açığa satış dönem dönem manipülasyon için kullanılsa da aslında piyasanın saçma sapan balonlaştırdığı hisselerin ayaklarının yere değmesi için iyidir.

Özellikle gözaltı pazarı, gelişen piyasalar pazarı gibi bist-30 altı hatta bist-100 altı hisse gruplarında fısıltı yöntemiyle sürekli hisse şişiriliyor. Bu hisselerdeki arkadaşlar da genelde yatırım vs. Bilmeyen ekip yani küçük yatırımcı denen tayfa. Bu tayfaya bir hikaye uydurulup fk yı görmemeleri sağlandığında -ki çoğu da fk nın ne olduğunu bilmiyordur eminim- bunlar yüklendikçe yükleniyor ve hisse şişiyor. Şahsen böyle hisseler bulursam hiç acımam basarım açığa satışı. Piyasadaki sermayesi çok olanlar da böyle yapıyor zaten.

Lafı çok da dolandırmayayım. Son olarak: Donsuz gezmeyin üşütürsünüz.