Prime Brokarege Nedir?

Cümleten selamlar. Bu yazımızda konumuz yatırım bankalarının ana faaliyetlerinden olan prime brokarege nedir meselesi. Meraklısına…

Not olarak belirtelim. Hunharca okumama rağmen bu kavramın Türkçe karşılığı hususunda bir mutabakata varılamadığını gördüm. Bildiğiniz üzere Türkçe hassasiyeti olan benim normalde kavramı dümdüz Türkçeye çevirip birincil aracılık ya da ana aracılık demem gerekirdi. Ancak bu taktirde google da aransam da bulunamayacaktım. Çünkü kavramı herkes prime brokerage olarak biliyor. Aslında bu kavram için en iyi çeviri benim arka taraflarımdan uydurduğum “toptan aracı kurumluk”. Fakat bu alemde kimse beni takmıyor olduğundan ünlü birileri toptan aracı kurumluk diyene kadar bu şekilde kalacak.

Prime Brokerage Nedir ?

Yatırım bankalarının çoğu, ya da büyük olanlar diyelim, prime brokerage yapar. Prime brokerlık yatırım yapmak isteyen hedge fonlara lazım olan nakiti ya da menkul kıymeti temin etme işidir. Özetle aracı kurumluk yapmaktır.

Birazdan buraya satırlarca prime brokerage hizmetlerinde neler yapıldığını döşeyeceğim. Ancak bunların ana faaliyeti esasında ödünç alıp satma işlemleri ile kaldıraçta biter. Bunların da detayına gireceğiz. Bu hizmetlerin içerisinde en kritik olanının müşteriye yaptığı alım satım işlemlerinde kaldıraç imkanı tanıma (forexçiler siz bunu biliyonuz) ve ödünç işlemler piyasasında işlem yapma olduğunu unutmayın ve devam edelim.

Buna ek olarak prime brokerage hizmeti genelde paket halinde sunulur. Aşağıdaki hizmetler genellikle Prime Brokerage paketine dahil edilir:

Global saklama (takas, saklama ve varlık hizmeti dahil),

Menkul kıymet ödünç verme,

Finansman,

Özelleştirilmiş teknoloji (hedge fon yöneticilerine parayı yönetmek için portföy raporlamasını sağlamak),

Operasyonel destek (tüm alım satım ödünç al/ver operasyonları),

İlaveten, “katma değerli hizmetler” olarak belirtilen şu hizmetler sunmaktadır:

Sermaye Tanıtımı -hedge fon müşterilerini, yatırım yapmak için yeni fırsatları keşfetmelerini sağlayan hizmettir-

Ofis Alanı Kiralama ve Hizmet – yatırım bankasının ticari gayrimenkul kiralayıp bunu hedge fonlara tekrar kiraya vermesi-

Risk Yönetimi Danışmanlık Hizmetleri

Danışmanlık Hizmetleri – “yeni kurulan” hedge fonlara verilen ve hedge fon yöneticisinin ve fonun ikamet edeceği yargı alanındaki düzenleyici kuruluş ve vergisel gereklilikleriyle ilgili konulara odaklanan bir dizi danışmanlık/danışmanlık hizmeti.,

Prime brokerage ta müşterinin uzun ve kısa nakit ve menkul kıymet pozisyonlarının finansmanından ücret (“spread”) kazanarak ve bazı durumlarda takas ve diğer hizmetler için ücret talep ederek para kazanır. Keza yine takas işlemlerinde milletten ödünç hisse alıp satarak da para kazanır.

Prime Brokerlar, tıpkı forex firmaları gibi öncelikle müşterilerinin long/short pozisyonları için teminatta olan marjinlerini gecelik piyasada değerlendirir, müşterilerin swaplarını düştükten sonra elinde kalanı kar yazar. Tabi müşterilerin açıkta olan pozisyonlarından eksi swap yiyen varsa ve bu pozisyonun aynısını almadıysa (çok riskli ama kendisi de eksi swap yemediyse) bunu da kar olarak yazar.

Prime Brokerage Açığa Satış İşlemleri

Burada özellikle açığa satış işleminde klasik bir brokerın nasıl çalıştığından hareketle prime brokerage faaliyetinin nasıl para kazandığını idrak edebilirsiniz. Klasik bir açığa satışta önce açığa satış emri gelir, aracı kurum halihazırda elinde bulunan hisseleri/müşterilerinden ödünç verme için rıza aldığı hisseleri sahibinden tanesi 10 TL’ ye alır. Bu hisseleri açığa satışçıya tanesi 10,01 TL’den satar. Bu aradaki fark aracı kurumun karıdır.

Prime brokerage firması olduğunuzu düşünün, hizmet verdiğiniz bir sürü hedge fon var. Hah işte bunların bir sürü birbirinden bağımsız işlemi oluyor. Bu işlemleri siz hiç araya takası sokmadan kendi içinizde yapabilirsiniz. (Borsaya bildirilmek zorunda olan işlemler hariç, ağırlıklı OTC işlemler, mesela hisse denedi işlemlerinde bunu yapamazsın ama forwardda yaparsın) Bu prime brokerage faaliyeti oluyor tam olarak.

Prime Brokerage Takas Merkezimsi İşleri

Bir de biliyorsunuz tüm borsaların takas merkezleri olur, bu takas merkezi aslında upuzun ve bambaşka bir yazının konusu ama kısaca bahsedelim. Borsaların merkezleri vardır ve bir de yanlarında takas ve saklama hizmeti sunan birimleri olur.

Bazı borsalarda bunlar ayrı bir şirket iken (mesela Türkiye’de Takasbank) bazı borsalarda borsanın bizzat kendi içinde ayrı bir birimdir bunlar. Borsada emir alma ve iletme ile müşterilerin hisselerini/menkul kıymetlerini saklama yetkisi her şirkete verilmez. Bu işlemleri sadece yetkilendirilmiş aracı kurumlar gerçekleştirebilir. Bunlar normalde sizin uygulamasına girerek alım satım yaptığınız şirketlerdir.

İşte bu aracı kurumların emirleri ilettiği, alım satım işleminin gerçekleştiği yerler takas merkezleridir. İşte bu prime brokerage hizmeti hedge fonlara/ emeklilik fonlarına verildiğinden o kadar büyüktür ki zaman içerisinde yatırım bankasının içerisinde kendi çapında bir takas merkezi kurmaya kadar gidebiliyor bu iş. Resmi olarak değil tabii ki. Takas merkezi benzeri bir yapı oluşuyor. Tabi bunun kazançları ciddi oluyor. Açığa satış örneğini bu sebeple verdim zaten.

Ama şunu yazalım tabi, borsada doğru fiyat tespiti için her aracı kurum kendine gelen işlem emirlerini takas merkezine iletmek zorundadır. Yani bu aracı kurumlar kendi içerisinde bağımsız bir takas merkezi kurup al sat işlemini bildirmeden kendi kafasına göre fiyat eşitleyemez. Takas merkezi diyince aklınıza bu gelmesin. Borsa dışı işlemler için diyip konuyu kapatalım.

Ha bunca şeyi niye anlattık. Şöyle düşünün: Diyelim ki bir yatırım bankasının 2 müşterisi var. Bunlar dev hedge fonlar olsun. Normalde bu iki müşteri arasında alış satış işlemi olacak. Normalde bu alış satışların hepsi takas merkezine iletiliyor tabi, burada karşı taraf esas riskini de takas merkezi alıyor. Ancak prime brokerage ta kaldıraçlı işlemler olabilir, işte burada bu kaldıraçlı kısmın karşı taraf garantisini bu prime brokerage şirketi alıyor. Normalde arada takas merkezi olsa bu kadar kaldıraçlı işleme izin vermeyebilir. Çünkü genelde tutarlar çok büyük olduğundan ve takas merkezlerinin koşulları sıkı olduğundan bu kaldıraca girilmez. Ancak borsa harici bir takas varsa prime brokerage burada yardırabilir.

Toptan Aracı Kurum Ne Ya?

Bu kısımda toptan aracı kurumluk kısmına açıklık getirelim. Normalde bir hedge fon bir çok aracı kurum kullanmak suretiyle gün içerisinde irili ufaklı bir çok trade işlemine girer çıkar. Aynı anda bir menkul kıymette hem long pozisyonda hem short pozisyonda olabilir. İşte bu işlemler için hem anlık hem de gün sonunda bir netleştirme yapması gerekir. İşte bunu yapabilmesi için tüm aracı kurumlardan mevcut pozisyonlarını tek tek toplayıp, bunları birleştirmesi gerekir.

Keza bu işlemleri yani geniş çaplı yatırım alternatifini arada bir prime brokerage firması olmaz ise nasıl yapacak hedge fund? Ben size anlatayım. Gidecek tek tek her ülkede hesap açacak, bunun maliyetine katlanacak, her işlem için ekstra fiyatlama isteyecek hepsi sıkıntı. İşte prime brokerage bu dertleri ortadan kaldırıyor. Reklam metni gibi oldu bu kısım ama.

Hah işte prime brokerage olunca bunları yapma işi prime brokerage’a düşer. Bir de biliyorsunuz bu hedge fundlar dünyanın bir çok ülkesinde bir çok farklı şeye yatırım yapıyorlar. Burada her bir ülkeye git, farklı aracı kurum bul, bunların kar marjına katlan filan, maliyet olarak da çok büyük maliyet. Bunun yerine prime brokerageın zaten orada kurulu düzeni vardır, marjları sözleşme ile kesindir, öpülmezsin filan.

Ek olarak dediğim gibi bu prime brokerların birden fazla ülkede farklı farklı yatırımları olur. Bunlardan bazılarında teminat noksanlığına (margin call) düşebileceği gibi bazılarında nakit fazlası olabilir. İşte bunun önüne geçmek için buradaki nakit ve teminat yönetimini prime brokerage firmaları gerçkleştirir. Erbakan hocanın havuz sistemi gibi düşünün. Biliyorsunuz onun da temel mantığı bir kamu kurumunun nakit açığı varken diğerinin noksanı olamaz şeklindeydi.

Prime Brokerage Sütten Çıkmış Akkaşık Mı?

Gelelim bu prime brokerage meselesinin hiç riski yok mu kardeşim, ne övüp duruyorsun bunu konusuna.

Var tabi olmaz mı? 2008 krizinde bu işin riski de ortaya çıktı. Bunu ecnebiler counterparty risk olarak biz karşı taraf riski olarak değerlendiriyoruz.

Nedir? Şimdi hedge fonların ya da emeklilik fonlarının yaptıkları yatırımlarda karşı taraf riski o yatırım bankasına aittir. Normalde karşı taraf riski aslında her borsanın kendi takas merkezine aittir. Ancak prime brokerage hizmetlerinde bu iş değişir. Çünkü gerek ödünç alma verme, gerek kaldıraçlı işlem ve özellikle kaldıraçlı ödünç alıp verme sırasında karşı taraf riski bizzat prime brokerage cının kendisidir.

Mesela o dönem batan yatırım bankalarından olan lehman brothers’ı prime brokerage olarak kullanan hedge fonların/emeklilik fonlarının karşı taraf riski ortaya çıkmış/risk gerçeğe dönmüş ve bu adamların lehmandaki yatırımları patlamıştır. Geçmiş olsundur.

Ol sebepten risk yöneticileri der ki; eyyyy hedge fonlar siz kimsiniz ya! (Dur lan orası bura değildi yanlış oldu) Eyyy hedge fonlar prime brokerage hizmetlerinizi bölünüz. En az iki farklı yatırım bankasından hizmet alınız.

Bir de bu yatırım bankalarının kendi içerisinde ayrıca bir karşı taraf riski vardır ki esas karşı taraf riski burada ortaya çıkar. Biliyorsunuz bu yatırım bankaları gerek alış gerekse satış işlemlerinde piyasaları domine eden oyuncular. Yani çoğu işlem de hem alıcı hem satıcılar.

Bu riski bir örnekle açıklayalım. Şimdi sizin piyasadaki küçük bir aracı kurumunuz var diyelim. Siz kendi müşterilerden aldığınız emirler ile lehmanın emirlerini gün sonu takas merkezi netleştirdi ve sizin 14 Eylül 2008 gün sonu itibarıyla lehmandan 1.000.000 USD nakit alacağınız, 200.000 adet de hisse alacağınız var diyelim. Malumunuz lehman 15 eylül gecesi battı. Hah artık o 1 mio nakit alacağınız ve hisse alacağınız yok. Daha doğrusu iflas masasında, geçmiş olsun.

Bu piyasa için de şu demek, bu lehman vs. nin açtığı pozisyonların takas merkezi tarafından karşılanmayan kısmı (evet takas ne kadar karşı tarafın tüm riskini karşılar denilse de bu tip lehman gibi büyük yatırım bankalarının batışını dünya toplansa karşılayamaz, o sebepten quantitive easing yapıldı, yani ancak FED ve ECB birleşti öyle karşıladı) piyasanın içine kaçtı demek. Yani herkes bunu zarar yazacak demek. Allahım krizzzzzz!

Ha neden quantitive easing yapıldı? Tabii ki piyasada bulunan yatırım bankalarının sermaye yeterliliği düşmesin diye yapılmış bir spesifik bilanço temizliği operasyonu var ana sebep bu. Peki sizce, bu demin örneğini verdiğim alacaklarını alamayanlar napacak? Gidip piyasada borç bulacak. İşte Fed bu sebepten bastıkça bastı, ortalık yeşillendi. Yeşili sevelim, doğayı koruyalım.

Yazıyı bitirirken manşet resimle konunun alakasını anlamayanlar için izah edelim: prime brokerage hizmeti ensesi kalın müşterilere verilen bir hizmet türüdür. 😉

Neyse, yine bir dünya şey yazdım ben gidiyorum. Prime brokerage nedir yazımızın sonuna geldik. Şu an bu yazıyı bir türkü cafeden yazıyorum. Biraz türkü dinleyecem. Esen kalın, türküsüz kalmayın.