İmpexbank Nasıl Battı?

Efenim cümleten selamlar. Batık bankalar yazılarımızı TMSF’nin raf temizliği el kitapları ve toparladığımız diğer bilgiler çerçevesinde şekillendiriyoruz. Bu kapsamda bu yazımızda inceleyeceğimiz banka impexbank ve impexbank nasıl battı meselesi. Keyifli okumalar.

İmpexbank’ı Tanıyalım

İmpexbank 1984 senesinde kurulmuştur. Kuruluşunda adı Türkiye İthalat ve İhracat Bankası iken 85′ senesinde berbat bir seçimle adını Titibank yapmıştır. Titibank ne abicim niye adamın aklını bulandırıyorsunuz yahu. Neyse ki 89’ senesinde hatadan dönülmüş ve bankanın adı impexbank olmuştur. Tahminim o ki banka adını İmport’un İMP’inden ve Export’un EX’inden almaktadır.

Bankanın kuruluşu ve akabinde sahibi Asilkan İrfan Nadir iken 91’senesinde hisselerini fifty fifty Eliyeşil ve Karamehmet ailelerine satmıştır. Ancak ailelerin arası başlangıçta iyiyken sonradan işler bozulmuş araları açılmış, bu da impexbank a yansımıştır.

Başlangıçta Karamehmetler ile Eliyeşillerin hisseleri aynı nispette iken basit bir hostile takeover ile Karamehmetler 1-0 öne geçmiş ve yönetimi ele almışlardır.

Burada iki aile arasındaki kavga sebebi ne diyebilirsiniz. Ancak ne olduğunu bilmiyorum . Sadece bildiğim şu: Karamehmet Tarsus’un ünlü simalarından Sadık Eliyeşil (Paşadır kendisi)’in kızlarından biri ile izdivaç etmiştir. Bilemiyorum belki de kavga ailevi meselelerden de çıkmış olabilir. Bu konu basına hiç yansımamış. Ancak sular devam eden süreçte durulmamış, 91’senesinde bu iki aile banka yönetiminde hır gür çıkarınca da Karamehmetler elindeki tüm hisseleri Eliyeşillere devredip diğer bankalarını batırmaya gitmiştir (Hehehehe finansçı latifesi). O dönem sanırım bu banka batırma işi spor olarak yapılıyordu.

İmpexbank Nasıl Battı ?

Bankanın yakın izlemeye girme sebebi de esasen bu iki ailenin kavgasıdır. Bu süreçte yani banka devir alındığında bankanın mali sıhhati zaten pek yerinde değildir. Eski ortağın sahibi olduğu firmanın (Polly PLC) zorda olması bankaya da yansımıştır. Anladığım kadarıyla ilgili dönemde bankayı ucuza kapatan bu iki aile bir şekilde sermaye enjekte eder bankayı ayağa kaldırırız diye düşünüyorlardı. Ancak iki aile arasında mevzu çıkması bankanın yönetiminde boşluklar doğurmuştur.

İki aile de gerçekten bankaya sermaye eklemeyi taahhüt etmiş ancak kavga nedeniyle bu sermaye taahhüdü gerçekleşmemiştir. Nihai olarak bu sürecin sonunda 2 Nisan 1991’de banka yakın izlemeye alınmışsa da 10 mayıs 91’de iki aile anlaşarak sorunu çözmüşlerdir.

Benzer Hikayeler

O dönemin bir klasiği olarak Eliyeşil ailesi, Karamehmetlerden aldığı %50’lik hissenin 2 mio USD’lik kısmını impexbankın verdiği kredilerden sağlamıştır. Yani bankanın hisseler yine bankanın kendisinin verdiği kredilerle alınmıştır. Bunun için impexbank, KKTC’de kurulu olan ve Eliyeşiller ile bağlantılı olduğu sonradan tespit edilmiş olan bir firmaya kredi kullandırmış, kullandırılan bu krediler daha sonradan Mehmet Can Eliyeşil’e aktarmıştır.

94’ senesinde yani banka faaliyet izni kaldırılıp devredildiğinde bankanın hakim ortaklara verdiği kredilerin toplam kredilerin %37’sini oluşturduğu görülmüştür. Buna ek olarak mevduatlarda yoğunlaşma olduğu gibi kredilerde de ciddi yoğunlaşma tespit edilmiştir. Örneğin ilk 9 grubun toplam kredi bakiyesi banka toplam kredisinin %41’ine gelmektedir. (Hakim ortakların %37’si hariç) Ki murakıp raporlarına göre hakim ortaklar dahil bu kredilerin tamamında geri ödeme sorunu bulunmaktadır.

Kur Riski Neden Önemli ?

Normalde kamu biliyorsunuz bankacılık sektörünün kur riskini izler. O yıllarda da izliyordu tabi. Ancak bankalar bunu saklayabiliyordu. Kur riski bankanın anlık bilançosunda yer alan döviz varlıklar- döviz yükümlülüklerin özkaynağa oranına göre izlenir. Halen de böyledir bu. İşte impexbank bu sınırı geçmiştir. Ciddi döviz açık pozisyonu taşımaktadır.

Buna saklamak için ise diğer bankalar ile kur riskinin ölçümlendiği/bildirileceği günlerde depo işlemi yapmıştır. Kur riskinin bildirileceği tarihlerde bilançoya makyaj yapılmış, dövizli yükümlülükleri azaltmak için diğer bankalardan aynı nispette TL mevduat deposu alınmış, karşılığında ise diğer bankalara verilen TL depolar geri çekilerek döviz mevduat depo edilmiştir. Yani bildirim günü döviz mevduatlar teminata alınarak TL’ye çevrilmiş ve TL yükümlülüğe çevrilmiş, Bankanın diğer bankalarda tuttuğu TL mevduatta döviz mevduata çevrilerek döviz varlık arttırılmıştır.

Hatırlarsanız bu platformda repo 105 diye bir hadiseden bahsettik, bunu da Lehman Brothers yapıyordu. Bu da ona benzer bir işlem.

94’ krizinin ocak ayına kadar süreç böyle devam ettirilirken 94′ krizinin ülkenin anasını ağlatması ve döviz kurlarının hoplaması neticesinde banka anormal bir kambiyo zararı yazmıştır. E bu kadar döviz açığının sonucu Türkiye gibi sürekli döviz problemi yaşayan bir ülkede gayet normaldir. Siz siz olun bu ülkede hiçbir şekilde dolar eksi pozisyonu taşımayın arkadaşlar.

Back to Back to Back to Back….

Batan bankalar yazılarımızda back to back kredi meselesinden çokça bahsettik. Burada baya bir back to back işleri var. Gelin detaylara.

Şimdi apel ödemesi dediğimiz bir nane var. Apel ödemesi firma ortaklarının sermaye taahhütlerinin taksitlerle ödendiği durumda yapılan ödemedir. İmpexbank’ta önceki başlıklarda Eliyeşillerin Karamehmetlerden devraldığı %50 hisseyi, impexbanktan kredi olarak aldığını duymuştuk.

Sonra kur pozisyonu nedeniyle bankanın zora düştüğünü anlattık işte bu süreçte ortaklar firmaya sermaye takviyesi çekmeye karar vermiştir. Ancak bu sermaye takviyesinin Eliyeşillere verilen kredilerle karşılanmaya devam ettiği görülmüştür. Mesela daha evvelce yakın izleme döneminde bankaya  sermaye enjekte edilmesi gerektiği hususu belirtilmiş, yönetim buna tamam demiş, ancak bu tutarı temin edemeyince gidip Pamukbank’tan kendi iştiraklerine kredi çekmiş, sonra da gidip Pamukbank’ın sahibi olan Karamehmet’in iştiraklerine aynı tutarlarda kredi kullandırılmıştır.

Zarara Ortak Olmak İyi Bir İş Fikri Değildir

Eliyeşil ailesi KKTC’den banka almaya karar vermiştir. Bunun için Akdeniz Garanti Bankası’ının ilkin %39,5’ine iştirak etme kararı alınmıştır. İşte bu %39,5’lik oranın karşılanması için KKTC’deki banka alımının finansmanını da yine KKTC’de yer alan 5 firmaya impexbanktan kredi kullanarak yapmışlardır. İşin garibi bu bankanın devri için kredi kullandırılsa da bankanın devri tamamlanmamıştır.

Artık o arada ne oldu ,yasal bir engel mi filan bilmiyoruz. Daha sonra bu kredilerin kapatılması ve devrin resmi olarak gerçekleşmesi için KKTC’de gayri faal bir firmaya kredi kullandırılmıştır. Devir tamamlandıktan kısa bir süre sonra ise Akdeniz garanti bankası KKTC Merkez Bankası tarafından devralınmış eliyeşiller ve dolayısıyla impexbank bu işten külliyen zarar etmişlerdir.

Double Repo ile Maksimum Fon Kaynağı

Eliyeşiller bankada acayip varyasyonlarla çeşit çeşit finansal çakallık yöntemleri geliştirmişlerdir. Yapılan incelemelerde bankanın elindeki aynı DİBS’in iki farklı müşteriye satıldığı görülmüştür. Bunu aslında bir batık banka işinde daha görmüştük. (imar bankası) Bu olay repo vasıtasıyla yapılıyor. Hatta finansçı latifesi filan demiştik. Burada da farklı bir şey yok. Özetle banka elinde olmayan menkul kıymeti müşterilere satıyor. Bunu yapma sebebi kısa vadeli kaynakları bankada tutmak maksadıyla müşterilere tahvil verilip müşterilerden nakdin alınmasıdır.

Hatta banka buna doymamış, gerçek repo işlemlerinde müşterilere satılan ancak emaneten kasada bekletilen tahvilleri gidip başka müşterilere satmıştır.

Mütemadiyen Swaplıyorum

Bir de diğer bankalarda pek görmediğimiz bir swap işlemleri meselesi var bu impexbankın. Swap işleminin ne olduğunu detaylıca anlatmıştık bu platformda. O yüzden detay girmiyorum.

İmpex, SBC Zurich ile bir anlaşma yapıyor. Anlaşmaya göre swap valör tarihinde (swap işlemi gerçekleştiği gün)  İmpex 38 mio USD verip karşılığında 65 mio DEM (doyçe mark) alacak. Swap vadesinde ise impex 65 mio DEM + buna işlemiş faizi alıp 38 mio USD + buna işlemiş faizi verecek.

SBC Zurich valörde 65 mio DEM’i ödemiş ancak İmpex 38 mio USD’yi ödememiştir. SBC Zurich delikanlılık yapıp anlaşmayı bozmamış, vade tarihinde 38 mio USD’yi muhabir bankaya yollamıştır. İmpexbank yine 65 Mio DEM’i ödeyememiş, hemen SBC Zurich’in grup bankası SBC Frankfurt’la iletişime geçerek bir nevi kredi çekerek ödeme yapmıştır.

Aslında İmpexbank’ın bu swapa girecek teminatı yoktur. Parite de bu işlemde terse gitmiş, yani USD DEM’e karşı değerlenmiş, nihai olarak hem 65 mio DEM alan hem de 38 mio USD ödemeyen İmpex toplanda 81 mio USD borçlanmıştır.

Müşteri Talimatlarını İplememek

Efenim Bankacılıkta müşteriler talimat yazar, personel de bu talimatı yerine getirirler. İmpex bunu da yap(a)mamıştır. Hem de kime karşı Tüpraş’a karşı. Tüpraş o dönem kamunun tabi. Tüpraş 94’senesinde hesabına bir miktar TL geçiyor. Sonra bunu USD’ye çevirin diye talimat yazıyor.  USD çevirim işlemi gerçekleşiyor. Tüpraş Bu USD’yi de BONY’deki (bank of new york) bir hesaba aktarın diye talimat veriliyor.

Swift yazımızda anlattık. Bankalar eğer diğer bankalarla aralarında bir line yok ise birbirlerine gerçekleştirecekleri para transferlerini araya başka bir banka koymak suretiyle yapar . Biz de buna muhabir banka deriz. İşte İmpexbank ile Bony arasında o dönem line yok. Araya muhabir girmiş. Bony’ye paranın gitmesi için impexbankın muhabirinde limiti olması, limiti yoksa nakdi olması gerekiyor. İşte impexbankın durumu o kadar içler acısıdır ki bu transfer nakit yoksunluğu nedeniyle gerçekleşmemiştir. Daha da kötüsü (burada sıvanıyor) impexbank bu transferin gerçekleşmediğini tüpraş’a bildirmemiştir.

Özet Geç Hacım

1994 senesine gelindiğinde, 94’ krizinin yarattığı ağır döviz sorunu, bankanın ortaklarına verdiği grup kredileri, KKTC’den başka bir banka satın alınması, yüksek kur riskinin 94’krizinde patlaması sonucu bankanın ciddi kambiyo zararı yazması, sürekli açığa repo yapılması ve usulsüz swap işlemleri tesis edilmesi yöntemleriyle Bankaya fiktif kaynak yaratılmasına rağmen likidite sıkıntısı yaşanması, özkaynakların zararla erimesi, kaynakların çok az sayıda müşteride yoğunlaşması hatta Banka genel müdür yardımcılarının kanunların aradığı şartları taşımaması gibi sorunlarıyla 1994’te bankanın faaliyet izni kaldırılmış ve emlak bankası’na devri gerçekleşmiştir. Banka hakkında iflas davası açılmış ve nihayetinde de bankanın iflasına karar verilmiştir.

Bankanın ortağı Mehmet Can Eliyeşil ve Yönetim Kurulu Başkanı Bülent Hamit Şemiler ile birçok banka yöneticisine dönemin bankacılık kanununa muhalefetten davalar açılmıştır.

Efenim İmpexbank nasıl battı yazımızın sonuna geldik. Esen kalınız.