Serbest Kürsü

Hile Üçgeni Nedir ?

Efenim bu yazımızda konumuz denetim başlığına ilgisi olanları ve şirket sahibi olanları ilgilendirecek esaslı bir mesele. Hile üçgeni nedir meselesi.

Yazımızda hile üçgeni nedir meselesini ele alıp, çalışanları hile yapmaya iten sebepleri ve şirketlerin bunu engelleyecek stratejileri nasıl geliştireceğini ele alacağız.

Hile Üçgeni Nedir ?

Temel olarak hileyi işleyenin hileyi işlemesi için gereken itici unsurları anlatan bir kavramdır. Hile üçgeni üç ana unsurdan oluşur : baskı, fırsat ve haklı gösterme/gerekçe.

Unutmayın bu üç unsur çalışanları hileye iten şeyleri gösterir. Eğer yukarıda saydıklarımızdan birisi mevcut ise çalışanların hileye eğilimi çok fazla olacaktır. Ancak her denetçinin bilmesi gereken şey elde maddi bir kanıt olmadan kişilerin aleyhine olağan üstü şüphe ile gidilmemesidir. Bu durum çalışanların şirkette çalışma şevkini kıracaktır.

Ve asla şu durum unutulmamalıdır. Hile endüstri 4.0 gibi gelişmeler sonucunda, yani insanoğlu şirket ve üretim süreçlerinden çıkartılmadıkça hiç bir zaman sıfır risk olarak görülemeyecek, her daim var olacak bir unsurdur. Yani insan olduğu müddetçe hile kavramı da hayatını sürdürecek ve yapılan işlemlerin denetime tabi tutulması gerekecektir.

hile-ucgeni

Ayrıca şunu da belirtmek gerekir. Hile üçgeninde hileyi işleyenin düzenli bir sıralamayı takip etmesi beklenmez. Yukarıdaki durumlardan herhangi birinin olması hilenin gerçeklemesi için yeterlidir. Ve şirket sahipleri çalışanlarına ne kadar fazla maaş verse de onlara ne kadar iyi davransa da hile hep olacaktır. Çünkü hilenin özellikle haklı gösterme bacağı dış unsurları da içerir.

1. Haklı Gösterme

Hilenin en önemli bacağıdır. Bu kısım çalışanın kendi beyninde hileyi gerçekleştirmek için geçerli bir neden uydurmasıdır.Haklı gösterme aşaması tamamlanmadan hile gerçekleşmez. 

Şirket sahiplerinin bunu engelleyebilmesi olanaksızdır. Çünkü kişiler kendine herhangi bir geçerli neden bulabilir. Mesela kişi aniden kapitalizm düşmanı haline gelip “başlarım ülen bu sisteme” diyebilir. Çalışanlarınızın herhangi birisinin içinde yatan tatar ramazan aniden ortaya çıkabilir.

Bunun yanında kişinin az maaş alması, kendi tecrübelerimden örnek verecek olursam özellikle kurumsal bir firmada çalışan kişinin kendi hakkının yendiğini düşünmesi, kişinin kendisini yaptığı şeyin ufak bir kötülük olduğuna ve telafisi olduğuna inandırması, kişinin hak etmediği bir yaşamı yaşadığını düşünmesi haklı gösterme bacağının örnekleridir.

Son dönemde şirketlerde yönetici bazında yapılan hilelerde ise yöneticinin her şeyi şirketi var etmek için yaptım, bu hile şirketin selameti için gerekliydi düşüncesi ile kendilerini haklı gösterdiklerini görüyoruz.

Haklı gösterme bacağı hile üçgeni nedir sorusunun en önemli cevabıdır. Haklı gösterme olmadan hile olmaz. Hile yapan bir kişinin ruh halini anlamak istiyorsanız işe haklı gösterme aşamasından başlamanız gerekir.

2. Baskı

Baskı unsuruna vereceğimiz ilk örnek şirket içi uygulanan aşırı performans baskısıdır. Özellikle günümüz satış ve zaman odaklı çalışma ortamında hataların ana sebebi zaman içerisinde hileye dönüşmektedir. Çalışanlar ise bu baskı unsurunu önce göğüslemeye çalışmakta akabinde ise hedeflerin ulaşılamaz olduğunu görünce ümitsizliğe düşerek sonucunda sinir ve öfke ile haklı gösterme bacağına geçmektedir.

Yine çalışanın sosyal medyada kendisine basılan lüks tüketim mesajlarından aşırı etkilenmesi, gayri resmi hayat yaşanması ve bu yaşamın getirdiği aşırı giderlerin yönetilememesi ancak kişinin gayri resmi yaşamına devam isteği, aşırı kumar bağımlılığı, gelirle orantısız borç,  alkol veya uyuşturucu bağımlılığı, şirket yöneticileri açısından şirketin kötüye giden bilançosu, şirket yöneticilerinin şirketin karından pay alması,  gibi hususlar hilenin baskı unsurunu oluşturan diğer hadiselerdir.

Baskı unsuru hilede genellikle yan unsur olarak dikkat çekmektedir. Kişinin haklı gösterme sürecini besleyen, kişiyi hile yapmaya zorlayan sebepler bu sınıftadır.

Bu aşamada şirket sahipleri ya da üst düzey yöneticiler öncelikle uyguladıkları performansları gözden geçirmelidir. Daha sonra çalışanların yaşamlarının öğrenilmeye çalışılması, kişilerin gözlemlenmesi ikinci sınıf önlemleri oluşturur.

3. Fırsat

Fırsat ise şirketin iç denetim birimlerinin zayıflığından kaynaklanır. Ülkemizde çoğu şirket maalesef iç denetçi istihdam etmemenin bedelini pahalıya öder. Bununla birlikte iç denetçilerin kariyer yolunun denetçilik dışına saptırılması denetçilerin faaliyetleri sırasında ilerde birlikte çalışma potansiyeli olan kişilerin iş ve işlemlerini pas geçmesine sebep olabilir.

Öte yandan son dönemde bağımsız denetim ile ortaya atılan iç denetimi ve yerindelik denetimini tamamen ortadan kaldırmayı hedefleyen liberal sapkınlık, şirketler içerisindeki denetimin etkinliğinin kaybolarak tamamen hileye yol açılmasına sebebiyet vermektedir.

Şirketler Neler Yapabilir?

Muhakkak ama muhakkak etkin bir denetim sistemi ve kalifiye denetim elemanlarının istihdam edilerek bu kişilerin sahada çalışanlar ile birlikte çalışmasının sağlanması ilk tercihtir. Yine denetçilerden hileye yatkınlığı olabilecek çalışanları tespit edecek bir raporlama istenebilecekse de bu durumu yasal olup olmadığı tartışmalıdır. Çünkü bu aşamada kişilerin özel hayatına ilişkin verilerinin işlenmesi gerekecektir. Kişisel Verileri Koruma Kanunu yeni peydah olduğundan konu tartışmaya açıktır.

Öte yandan denetim raporlarından faydalanılarak sıklıkla hile olan ya da hile gerçekleşme riski olan alanlara sistematik önlem alınmaya çalışılmalı ve kişilere birebir sorumluluk verilmelidir. 

Hileler genellikle şirketlerin muhasebe ve stok kayıtlarına erişilen birimlerce gerçekleştirilmektedir. Bu bağlamda söz konusu alanlarda işlem yapma, kayıt girme, veri girişi yetkisi verilen personelin dikkatli seçilmesi, yine bu veri girişlerinin ikinci bir göz tarafından kontrol edilmesinin sağlanması hile riskini azaltıcı önlemlerdendir.

Bununla birlikte çalışanların maaşlarında muhtelif iyileştirmeler, çalışanların performanslarına ilişkin hedeflerde düzeltmeye gitmeler, düzeltmeye gidilmese dahi başarısız çalışanların cezalandırılmayıp sonraki dönemler için motive edilmeleri, her daim profesyonellikten çıkan ve babacan yönetim anlayışı hilenin önüne geçecek önlemler olarak belirtilebilir.

Hile üçgeni nedir yazımızı burada sona erdiriyoruz efenim. Esen kalınız.

yatirimkurusu

10 yıldır finans sektöründe denetçi, İngilizce biliyor.

İlgili Makaleler

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Başa dön tuşu
error: İçeriklerin kopyalanması engellenmiştir.