Opex Nedir ?
Efenim cümleten selamlar. Bu yazımızın konusu da capex meselesini yazdıktan sonra muhakkak yazmam gereken, yazmazsam beni dövecekleri türden bir yazı. Konumuz opex nedir meselesi. Yazımızda opex nedir, opex yatırım kararlarında nasıl kullanılmalıdır, opex şirket yönetiminde nasıl kullanılabilir, çok mu mühim bir şeydir yoksa tırı vırı bir oran mıdır, opex, capex farkları nelerdir ve opex nasıl hesaplanır meselelerini okuyacaksanız. Keyifli okumalar.
Opex Nedir ?
Opex’in açılımı operational expenses olup Türkçesi operasyonel giderlerdir. Sizin işletmeniz açısından faaliyet giderleri diyebiliriz. Yani olağan, bizim esnaf arasındaki tabirle dükkanın kapısını sabah açtığın zaman oluşan giderlerdir.
Baktığımızda dükkanınız için verdiğiniz kira bedelleri, satılan malın maliyeti kalemi, reklam ödemeleri, sigorta ödemeleri, çay-çorba-yedi -içti giderleri, ar-ge harcamaları (evet ar-ge capexe dahil değil babacan yanlış okumadın), personel maaşları, vergiler, gezi,temsil v.b. harcamalar, promosyonlar, kredi faiz ödemeleri. Yani doğrudan işinizle alakalı olan ve capex olmayan harcamalar için opex diyebiliriz.
Burada ince bir noktaya temas edelim. Leasing harcaması opex midir capex midir çok soruluyor. Efenim leasing harcaması literatürde capex olarak kabul edilir. Bu şekilde hesaplanır. Yukarıda tanımda kira ödemesi yazdım diye aklınız karışmasın.
Burada non-opex diye ayrı bir kavramdan da bahsetmek lazım. Ecnebiler aslında bu gider işini şöyle sınıflandırıyor. Capex, opex ve non opex giderler. Capex’i biliyoruz. Opex’i şimdi öğrendik. Non opex ise işletme faaliyeti sırasında ortaya çıkan ancak bilfiil işletme gideri olarak kabul edemeyeceğimiz, borçlanma giderleri ile sürpriz giderler diyebiliriz. Mesela varlıkların elden çıkarılmasına ilişkin giderler gibi.
OPEX Nasıl Yorumlanır ?
Opex’i bu güne kadar yatırım hayatımda hiç alıp yorumlamadım. Çünkü bunu salt olarak tek başına değerlendirmek sizin yatırımlarınıza bir fayda sağlamaz. Burada yatırım değerlemesinden ziyade şirket yöneticileri için bir kaç tavsiyede bulunmak mümkün tabii ki. Bir kaç ecnebi yatırım sitesinde overhead ratio adı altında opex/satışlar oranı gördüm. Ancak ben bunu yatırım değerlendirmesinde kullanmayı uygun bulmadım. Mantıklı da gelmedi. Eğer siz daha detaylı araştırma yapmak istiyorsanız yapın.
Efenim opex’i tek başına da değerlendirmek mantıksızdır. Yani rakam olarak bir manası yoktur. Bunu yatay analiz denen nane ile kullanırsınız. Yıllar itibariyle şirketin opex’ini ve satış rakamlarını ve nihai kar rakamını ortaya koyarsınız. Şayet satışlar artmasına rağmen karlılık artmıyor ve bunun başlıca sebebi opex ise burada CEO’ya dönüp sorarsınız. Hacı bunları niye kontrol etmedin diye. Bu aşamaya gelmişse zaten durum, şirketin operasyonel giderlerine ilişkin ciddi bir süreç değişimi gerektiği anlaşılır. Kapsamlı bir değişim yapılmalıdır.
Şimdi bazı kaynaklarda efenim işte opex’i arttırmadan satışları artırabilirseniz bu sizi başarılı kılar filan diyor. Bakın bunu yazan muhtemelen hayatında ticaretin t’sinin yanından geçmemiş, her şeyi kağıt üstünde zanneden konuya hakim olmayan arkadaşlar. Hem satışları arttırayım hem de harcama yapmayım gibi bir düşünce yok. Satışlar arttıkça maliyetlerinizin artması normaldir ve bu kötü değildir.
Ya opex ismi çok güzel, ben illa analizlerimde kullanacağım diyorsanız dediğim gibi yatay, yani yıllara sari şekilde bu analizleri yapınız.
CEO’nun Cambazlığı
Her CEO atandığı ilk gün hemen giderler kalemini açar ve bakar. Amacı giderleri azaltarak karı arttırmaktır. Bu tipik bir CEO çakallığıdır. Çünkü sürdürülebilir büyüme ve karlılığı arttırmak uzun vadeli bir iştir. Ancak Yönetim Kurulu “seni yeni atadık, senin performansına bakacağız” diyerek CEO’ya baskı kurduğundan ve Yönetim Kurulunu sadece ve sadece kar ilgilendirdiğinden akıllı CEO hemen gelir ve “Bu giderler ne kardeşim, hey sen o suyu bırak, çay giderlerini kısıyorum” filan gibi bir terör estirerek şirketin kısa vadede karını bu şekilde arttırır.
Kısa vadede karı arttırmak gerekiyor dedim ya. Burada CEO’ların iki yöntemi vardır. Ya satışlar arttırılacak ya da giderler kısılacak. Satışları arttırmak en iyi yöntem değildir. Çünkü satışları arttıracağız derken yanlış kişilere, tahsil edemeyeceğiniz müşterilere malı satarsınız. Ciroyu arttırırsınız ama tahsilatta sorun olursa bunun hesabını veremezsiniz. O zaman geriye tek bir iş kalır, giderleri kısmak. Bunu zaten kurumsal olsun olmasın herhangi bir şirkette çalışan herkes iyi kötü tecrübe etmiştir.
Denge Önemli
Uzun vadede OPEX’i çok fazla baskı altında tutmak verim düşmesini, çalışan azmini, bürokrasiyi ve iş tamamlama hızını azaltarak verimsizlik olarak geri dönecektir. Akıllı bir CEO’dan daha akıllı olan CEO Opex’i hunharca azaltmak yerine dengeyi bulan CEO’dur. Çünkü sürekli opex ve harcama/masraf baskısı kurmak çalışanı delirtir.
Burada kritik olan opex olarak gösterilen harcamaların denetimini kısmi olarak yapmaktır. Her harcamayı gözetlemeniz mümkün değildir zaten. Gerekli midir? Bir müfettiş olarak gerekli olmadığını da söyleyeyim. Burada sadece şöyle bir denetim yapılmalıdır: Bu harcamaları zimmetine geçiren var mı yok mu? Sadece bu. Bunun için de kuvvetli bir gider sistemi kurmanız gerekmektedir. Bu tabi ayrı bir yazının konusu.
Ancak başımdan geçen bir olayı anlatayım. Bir yere gittim denetime. Yaptığım denetim biraz iş geliştirme ve yerindelik de içeriyordu açıkçası. Şirketin CEO’su o kadar katı bir abi ki, kardeşim ben sizin yaptığınız tüm harcamalardan sorumluyum, bana da hesap soruyorlar, tüm harcamalar için benim onayımı alıp imzamı bekleyeceksiniz demiş. Yani koca şirketin CEO’su 3-5 kuruşluk çay harcamasına da, şirket araçlarının benzin fişlerine de imza atıyordu. Tabi yapıştırdık orda hemen güzel bir sistem kurulması diye. Çok pahalı işler değil bunlar bu arada. Bir sürü yazılımcı çocuk var, ucuzuna, sadece şirketinize özel bir program yazdırabilirsiniz. Yani afili ve afili olduğu kadar pahalı ERP programlarına ihtiyacınız yok bu arada.
Opex nedir yazımızın sonuna geldik efenim. Esen kalın.
