Xerox Skandalı Nedir ?

Efendim cümleten selamlar. Bu yazımızda yine bir finansal skandalımız ile birlikteyiz. Konumuz Xerox skandalı. Skandal muhteviyatı itibariyle enron vakası, Tyco skandalı ya da worldcom vakası gibi tipik bir muhasebe skandalıdır. Xerox skandalı yazımızda muhasebe hilesinin tam manasıyla nasıl yapıldığına ilişkin bilgiler vermeye çalışacağız.

Xerox Şirketini Tanıyalım

Çoğunuzun bir şekilde aşina olduğunu düşündüğüm bir şirket aslında Xerox. Öğrencilik döneminde fotokopi sırası beklerken muhtemelen “abi adamlar ne teknoloji yapmışlar yaw, makine 5 saattir çalışıyor tık demedi” dediğiniz fotokopi makinelerini üreten, satan ve dağıtan firma oluyor kendileri.

Xerox şirketi 1906 tarihinde New York’ta Joseph Wilson ile Chester Carlson adlı iki abimiz tarafından kurulmuş. Kurulduğu tarihlerde fotoğraf baskısına konu olan kaliteli kâğıtları üreten şirket 1938’li yıllarda fotoğraf baskısı konusunda inovatif girişimler yapmış ve bunda başarılı olmuş, servetini de bu şekilde arttırmıştır.

Şirket halen faal vaziyette ve yamulmuyorsam Fortune 500 şirketleri arasında bulunuyor. Yani skandal mkandalı dinlememiş adamlar kendini korumayı başarmış. Ancak tahmin edeceğiniz üzere başarıya giden yol güllerle değil dikenlerle döşelidir.

Uğursuz Sene

Efenim şirket bu şekilde gelişe gelişe 2000’li yıllara dayanıyor. Ancak 2000 senesi hem denetçiler hem de şirket finans yöneticileri için gayet uğursuz bir sene. Tabi enron olayları ile başlayan 2000 senesi bağımsız denetim faaliyetinin tekrar sorgulanmasına sebep oldu. Önce enron vakasının hemen akabinde worldcom skandalının  yaşanması sebebiyle SEC bir çok firmanın mali verilerinin bağımsız denetim firmaları tarafından daha sıkı denetlenmesi gerektiğini söyledi.

Türkiye’de de halen devam ettirilen bu uygulamalarda belirli ciro ya da kredi riskini aşan firmaların bilanço ile gelir tablolarının bağımsız denetimler tarafından denetlenmesi zorunludur. İşte yapılan değişiklikle Xerox firması da bilanço ve gelir tablolarını önceden sadece YMMM onayıyla geçirirken artık bağımsız denetimden geçirmek zorunda kaldı.

Xerox şirketi o dönem KPMG’yi bağımsız denetçi olarak seçmişti. Bağımsız denetçiler denetlemesini bitirip raporu tamamlamadan 31 Mayıs 2011’de Xerox basın açıklaması yaparak son 3 yılın mali tablolarında (31.12.2000 ve öncesi 3 yıl)  ufak tefek değişiklikler olabileceğini halka iletti.

31 mart 2002 tarihinde Xerox bu geçmiş 3 yıllık finansal verilerini revize ederek tekrar yayınlıyor. Fakat o da ne ciro tam 2 milyar USD düşmüş. Bunu gören SEC atara biniyor ve nasıl açıklıyonuz lan o kadar farkı deyip başlıyor soruşturmaya.

Xerox Skandalı

SEC yapmış olduğu incelemeler neticesinde Xerox skandalı nı patlatıyor. Yapılan incelemelerde firmanın bir çok muhasebe manevrasıyla gelirlerini olması gerekenden tam 2 milyar fazla gösterdiği tespit ediliyor. Burada kullanılan yöntemlerden en çarpıcı olanı bizim finansal kiralama ya da leasing diye bildiğimiz yöntem. En fazla hile de bu yöntemle yapılıyor.

Şirket fotokopi makinelerini diğer şirketlere kiralıyor. Bu kiralamaların tamamını da satış yani ciro olarak kaydediyor. Normalde bu kayıt böyle yapılmaz. Eğer bir malı birilerine kiralıyorsanız bu maldan elde ettiğiniz gelirleri muhasebenin dönemsellik ilkesi gereğince vadesine göre önce gelecek aylara ait gelirler ve gelecek yıllara ait gelirlere yazarsınız. Ciroya kayıt yapılmaz.

Yine iş modelleri arasında en karlısı olan aylık üyelik ve servis bakım gibi bir modeli fotokopi makinesi gibi görece zor bir sektöre adapte eden Xerox burada da hileye girişiyor. Normalde tahsil edilmemiş gelirler ya da o yıl tahsil edilmeyecek gelirler tahakkuk ya da dönemsellik ilkesi gereğince ciroya yazılmaz. Bilançoda pasif tarafa yazarsın bunu. Şirket napıyor ? Hem leasingle tahsil etmediği leasing taksitlerini direk gelir yazıyor, hem de 5 yıllık leasing süresi boyunca bu aletlerin bakım gelirlerini, muhtelif değişim gelirlerini daha gerçekleşmeden direk ciroya aktarıyor. 2 milyar dolarlık fark başka türlü olmaz zaten.

Başka bir hile ise swap anlaşmalarında. Zaten bu tip itlik çakallık türev ürünlerle çok güzel yapılır. Yapılan incelemelerde swap faizleri de hatalı hesaplanıyor. Biliyorsunuz swap da borç verdiğin para cinsinin faiz gelirini gelir tablosuna faiz geliri aktarırken borç aldığın para cinsinin faiz giderini faiz gideri olarak yazman gerekir. Ancak bu arkadaşlar hatalı olarak (kayıtlarda kasten denilmemiş) faiz giderlerini swap anlaşmasının üstünde yazandan çok daha düşük bir tutar yazıyorlar. Bu işlemler sonucunda ise faiz giderleri olması gerekenden 5 mio usd daha düşük yazılıyor.

Soruşturmanın Sonuçları

Tüm bu suçlamalar sonucunda Xerox şirketi olumlu olumsuz hiçbir beyanatta bulunmuyor. Direk SEC ile anlaşma yani kefaret yoluna gidip 10 mio USD cezayı ödüyorlar.

2003 senesinin Haziranında altı xerox üst yöneticisi menkul kıymetler yoluyla dolandırıcılık suçundan yargılanmaya başlıyorlar. Bu altı kişi de hiçbir beyanda bulunmadan parası neyse verek kardeş diyip toplamda 22 mio USD’ye yakın ceza ödüyorlar ve soruşturmadan sıyırıyorlar.

Xerox’un YMMM’si ve aynı zamanda bağımsız denetçisi KPMG’de bu soruşturmadan nasiplenenler arasında. Bu iş KPMG’ye ise 22,4 mio USD’ye patlıyor. Onlar da hiçbir beyanat vermeden parayı ödeyip sıyrılıyorlar bu işten.

İşin Muhasebe Boyutunu Anlamak

Şimdi gelelim işin talebeleri ve temelcileri ilgilendiren kısmına. İşin normal olanını ve usulsüzlüğe konu olanını iki kayıtla göstermemiz gerekiyor.

Şimdi diyelim ki Xerox firması olarak A firmasına 225.000 TL tutarında normalde 100.000 TL değeri olan makineyi kiraladık. Yapacağımız kayıtlar şu şekilde.

150.00 Finansal Kiralama Alacakları    225.000 TL

————————————————–150.01 Kazanılmamış Fin. Kir. Gelir. (-)   125.000 TL

————————————————–226 Fin. Kir. Konusu Yatırımları                 100.000 TL

Görüldüğü gibi hiçbir gelir kaydı mevcut değil. Ne yaptık? Alacağımızı belirttik aktife yerleştirdik. Daha sonra kiraladığımız makineyi aktiften düştük ve aradaki farkı kazanılmamış fin. Kir. Gel.’e yazdık.

Şimdi taksit tahsilatı yapıyoruz.

100 Kasa                                                            50.000 TL

150.01 Kazanılmamış Fin. Kir. Gelirleri(-)    25.000 TL

——————————————————-150.00 Finansal Kiralama Alacakları  50.000 TL

——————————————————-582      Finansal Kiralama Gelirleri     25.000 TL

Ne yaptık. Kasaya parayı sokup alacaktan düştük. Daha sonra Bu tutardan bizim gelir kaydettiğimiz kısımı da bilançodan çıkıp gelir kalemine geçirdik. Ne zaman yaptık bu işi ? Tahakkuk zamanında da değil, tahsilat zamanında yaptık.

Xerox n’apıyor? Malı satar satmaz sanki bizim ikinci kaydımızı yapmış gibi yapıyor.

Sonuç

Şimdi gelelim Xerox firması bu işlere niye bulaştı meselesine. Yazılı olarak ne İngilizce ne Türkçe herhangi bir ifade kaydına rastlamadım. Tahminim CEO ya da CFO’nun gazlaması, hissedarlara şirin gözükme çabası, kar ediyoruz olm çok başarılıyız aurası oluşturma gayesi, belki daha fazla kredi çekebilme imkânı sağlanması…

Firmalarda istediği kadar profesyonel bir ekip istihdam ederseniz edin muhakkak ama muhakkak bir göz kontrol etmeli bu işleri. Kim ne şekilde nasıl çakallık yapar. Burada denetçiler önemlidir. Ancak denetçileri seçerken hem işin muhasebe bacağını bilecek adamlar istihdam etmeniz gerekir hem de kafası böyle tersine çalışacak adamlar istihdam etmeniz gerekir. Mesela ben işimi yaparken hep şunu düşünürüm. Ben burada bir usulsüzlük yapacak olsam nasıl yaparım ?

Eğer denetçi istihdam etmiyorsanız şirketinizde muhakkak ama muhakkak bu işleri siz kontrol edin ya da ettirin. Sonra bu işler pahalıya patlıyor. Xerox skandalı yazımız burada sona erdi efenim. Esen kalın denetimle kalın.