FTX Nasıl Battı ?

Efenim cümleten selamlar. Bu yazımızda konumuz ünlü bir kriptopara borsası olan ftx nasıl battı meselesi. 

New York Times’ın, “kripto dünyasının Lehman’ı” olarak nitelendirdiği bu hadiseye bir de benim penceremden bakalım.

Malumunuz blockchain tabanlı sistemleri çok beğendiğimi, bu teknolojinin ilerleyen zamanda ciddi kullanım alanı bulacağını, ancak blockchain tabanlı paraların pek işlevsel olmadığını, açıkçası kafama da yatmadığını bitcoin yazımızda anlatmıştık. Ancak bu çöküşün benim blockchain tabanlı para birimlerinin işlevsiz olduğuna yönelik eleştirimle bir alakası yok. Yani klasik bir ben demiştim meselesi değil bu. Ama ftx nasıl battı derseniz tipik bir şirket batışı hikayesidir. Öyle teknoloji koktuğuna bakmayın.

FTX’i Tanıyalım

FTX Sam Bankman Fried adlı bir abi ve bir ortağı tarafından 2019 senesinde Antigua Barbua da kurulmuş ve merkezi Bahamalarda olan bir kriptopara borsasıdır. Lan antik kuntik ne diyorsun nasıl ülke olm bunlar diyenleri off shore yazımıza yönlendirip devam edelim.

Ftx hikayesinin zirve noktasına 2021 senesinde çıkmış, bu tarihte bir milyon kullanıcı sınırını geçerek dünyanın en yaygın 3. Kriptopara borsası olmuştur.

Gereksiz bilgiler de verelim ki okuyucular biraz sıkılsın. FTX in açılımı esasen futures trade exchange den geliyor. Yani vadeli işlem borsasının kripto para versiyonu.

Bu arada FTX kurulduktan yaklaşık 6 ay sonra meşhur kriptopara borsası Binance’nin sahiplerinden changpeng zhao ftx’in %20 hissesini takriben 100 mio USD ‘ye satın almıştır. Daha sonra bu paylarını ciddi kar ile (2 milyar USD deniyor) 2021 de Fried’a satmıştır.

Şirketin 2021 yıl sonu verilerini de vereyim biraz ağzınızın suyu aksın. Efenim yaklaşık 1 mio kullanıcı adedi, 1,2 milyar USD ciro ve 388 mio USD net kar ile gayet sağlam görünmektedir şirket.

Neyi Risörç Ettiği Bilinmeyen Trade Firması: Alamada Research

Esas oğlanımız Fried 2017 senesinde ortaklarıyla Kaliforniya da Alamada Research adlı bir aracı kurum kuruyorlar. Tüm hikayenin kökü bu firmadan ilerliyor zaten.

2017’de kurulan alamada firması esasında bildiğin fon yönetimi firması gibi bir şey. Müşterilerden fon topluyor, arbitraj başta olmak üzere muhtelif trade sistematikleri kullanarak bu işten kar ediyor. Yani adında research olduğuna bakmayın. Hatta bu fried niye research sorusuna “kardeşim klasik fon yönetimi desek bir allah centi toplayamazdık bu şirkete” demiştir.

Bu alamada firmasının ilk trade işlemi 2018 de arbitraj ile. Japonya ve ABD piyasaları arasındaki bitcoin fiyat farkını görüp arbitraja çöküyorlar. Sermaye buradan geliyor zaten ki bu işlemden arbitraj kapanana kadar tam 20 mio USD para kazandığı söyleniyor.

Coin Kesmez Token’a Girek Baba

Biliyorsunuz borsada size hep iyi firmaların hisselerini tavsiye ederim. Bunun ana sebeplerinden biri hacmin yüksek olması nedeniyle volatilitenin düşük olmasıdır. Yani dolayısıyla kayıp riskiniz düşüktür. Ancak bu durum aynı zamanda kazanç olasılığını da düşürür.

Hah bu anlattığım risk/kazanç konusu coin-token tradeinde de işler. Yani coin işinde (görece konvansiyonel borsaya göre volatilite her ne kadar yüksek olsa da) volatilite token işine göre oldukça kısıtlıdır. Ayrıca token daha çok trade imkanı vermektedir.

Bu süreçten sonra şirket tokenlara zıplıyor. Malumunuz bu tokenlar bir ara baya popülerdi. Token işinde trade giriyorlar. Bu süreçte FTX firması da kuruluyor.

Token’a Giriş

Bir de bu alamadanın yatırım yaptığı tokenların üstüne FTX’in çıkarttığı FTT var. Esas mesele orda. Ondan da bahsedelim.

Yani nedir abicim bu token? Başka bir kripto para biriminin blockchain sistemi üzerine çalışan (kendi sistemi olmayan) bir kripto varlıktır. 

Günümüz finans piyasasına işi dökecek olursanız pegged kur gibi düşünebilirsiniz. Hani bizim para birimi değersiz, çok dalgalanıyor, biz USD’ye endeksliyoruz paramızı, onun para politikası sistemi üzerinden devam edeceğiz.

Token da böyle. Varlık mı varlık, cüzdana çekebilir misin evet ama sistem başkasının, yani kripto varlığı kripto varlık yapan blockchain sistemi başkasının. Ulan daha ne kadar gömeyim almayın şu boku işte ya. Bu tokenlar en fazla futbol takımları için filan alınır. Onlar da forma rengi belirlemeye filan yarıyor.

İşleri Büyütmek

Şimdi buraya kadar alamada firmasını anlattık. Token işine girdiğini söyledik. Biraz nefeslenelim ve iki firmanın ilişkilerinin detayına girelim. Zaten şöyle de belirtmek lazım. Bu FTX allahı var büyük borsa ama en büyük oyuncusu kendi şirketi, yani Alamada. Öyle de bağlılar birbirlerine.

Alamada token tradelerine devam ediyor süreç içerisinde. Tabi zaman içinde ftx işleri de bir yandan iyice büyütmüştür. Tıpkı parmalat gibi hızlı gitmiş blockfi, blokfolio gibi gelişen ya da dara düşen blockchain tabsnlo girişimleri direk satın almıştır. Ancak parmalat gibi hızlı giden atın boku burda da seyrek düşmüştür.

Sıkıntılar Baş Veriyor

Neyse seyrek düşme işine geçmeden 14 Şubatta şirketin web sitesi aniden kapanıyor. Sonra diyorlarki biz şaka yaptık xd xd xd. Efenim ftx.us (ftx abd borsası oluypr,) diyor ki sadece ABD müşterilerimize bu platform üzerinden ABD borsalarındaki hisse senetlerini satacağız. Hiçbir şey olmasa bile bir şey oldu yorumlarına sebebiyet veriyor bu vaziyet. Ama iller devam ediyor.

Ağustosta ise şirket ABD devletinin oluşumu FDIC (Türkiye TMSF’si gini düşünün, tasaarruf mevduatı garantisi veren kuruluş) şirketin işlemlerini “yanlış mevduat beyanı vermek gerekçesiyle” durduruyor.

Tabi bu süreçte şirket durmuyor. Hemen olumsuz haberin etkisini silmek adına dönemin büyük kripto para broker firması olan ve batık olan voyager digitali TMSF ihalesinden kapatıyor ucuza. (O son şirketi almayacaktın hacım!)

Bu arada FDIC’ın blokajı bir şekilde kaldırılıyor. Özetle ufak tefek takılınsa da işler tıkırında kalıyor batmadan evvel.

Ftx Nasıl Battı?

Hatırlıyorsanız Alamada firması trade işinde demiştik. Oradan devam edelim.

Hah şimdi bu alamada firması token trade işlemlerinden zarar yazmaya başlıyor. Zarar artarak devam edince bir fon kaynağı gerekiyor. Yoksa şirket batacak. Hah bu fon FTX’ten geliyor. Peki nasıl? Sermaye olarak mı? Yooo, Ftx’in bizzat müşteri fonlarının yarısından fazlası alamadaya aktarılarak. Tabi bunu nasıl yapıyor?

Kardeşim bizim topraklarımız inovaston, fikir, teknoloji ihraç etmez. Beyin ihraç eder beyin. İşte bu işin fikrinin babası da imar bankasıdır. 

Biliyorsunuz imar bankası çift yazılım kullanıyordu müşterilerin fonlarını kaçırdığı görülmesin diye. Aynısını FTX de yapıyor.

Alamadaya aktarılan fonlar anlaşılmasın diye çift yazılım kullanıyor. Müşteriler mevzuyu anlamıyor.

Sadece Fon Aktarımı Mı?

Günün sonunda da CoinDesk bu işi patlatıyor. Yukarıda anlattıklarım nakış nakış işleniyor. Sadece fon aktarımı değil aktarılan fonların yanlış kullanımı da işin cabası.

Yine CoinDeskin yayınladığı makaleye göre piyasada toplamda 6,1 milyar USD değerinde FTT var. Alamada’nın bilançosunda ise 3,6 milyar USD ‘lik satılabilir FTT, 292 mio USD lik soğuk cüzdana çekilmiş FTT ve 2,1 milyar USD lik teminatta olan FTT var. Yani bahis diliyle söyleyecek olursak adamlar bildiğin kasayı FTT’ye basmış.

Hadiselerden sonra bu Binance’nin CEO’su hiç bir kripto para borsası token varlıkları teminat olarak vermemeli/kabul etmemeli filan diye zırvalıyor.

Bazı kaynaklarda FTX’ten Alamada’ya fon aktarımının FTT tokenlar ile yapıldığı söylense de hem mantıklı bulmadım hem de kaynaklar inandırıcı gelmedi. Ama yine de not düşeyim. Böyle iddialar da var.

Günün sonunda Ftx şirketinin bilançosuna bakıldığında 9 milyar USD yükümlülük karşısında yalnızca 900 mio USD nakit, 5 milyar USD daha az likit varlıklar ve 3.2 milyar USD tamamen likit olmayan/duran varlıklar olduğu görülmüştür.

Sell Zhao Sell

Bu durum ortaya çıkınca FTX tokenlarının yani FTT’lerin bir kısmını elinde tutan, eski ortak, Binance’nin sahibi, Zhao elindeki FTT’leri piyasaya salıyor. Sonrası arz talep işte. 

FTT tokenlar çakılıyor, o çakılınca alamada’nın aktifleri yerin dibine geçiyor, o yerin dibine geçince de grup şirketi FTX hakkında şüpheler oluşuyor. Yani aslında bildiğin bank run’ın yeni nesil versiyonu yaşanıyor.  Yatırımcılar hesap kapatmaya başlayınca ftx likidite krizine giriyor.

Çakal Zhao

Bu süreçte Binance akbabalık yapıp cenazeyi ben kaldırıcam diye basıyor satın alma teklifini. Olay resmi olarak da açıklanıyor. Bu bank run’ı yavaşlatsa da sonradan işler bozuluyor ve resmi olarak iflasa başvuruluyor.

Burada okurken lütfen şuna dikkat edin. Binance uluslararası anlamda en büyük piyasa payına sahip 1. Borsa. 3. Sü de FTX. Yani binance FTX ‘in açığını görünce önce satışı basıyor, şirketi iflas vaziyetine getirip piyasa payını arttırmak için vurucu teklifi yapıyor. Yani binance bildiğin ftx in açığını görünce piyasayı düşürüp ftx i yemeye çalışıyor ama alamıyor. Hostile takeover mı dediniz? İşte gözünüzün önünde bir örneği.

Şirketi Boşalttılar Mı?

Şimdi şirket içi nasıl boşaltılır diye bir yazım var. Ben şahsen bu hadisede de böyle şeyler olduğu düşüncesindeyim. 

İflasa başvurulmadan evvel şirketlerin ana ortağı fried’ın net servetinin 16 milyar dolar olduğu, ancak iflas başvurusu ile bu servetin sıfırlandığı da basında yer alan haberlerden.

Tabi bu da dedikoduları ardı ardına getirdi. Efenim fried şirketin içini mi boşalttı? Açıkçası kokular pek iyi değil, hatta berbat. İlk bulgulara göre şirketin yani FTX’in 473 mio. USD civarı varlığı, fried tarafından kaçırılmış. Bunu yetkisiz işlemle yapmış. Buradaki yetkisiz işlemden kasıt muhtemelen diğer ortakların imzası olmadan yapılan işlemdir.

Yine dedikodulara göre (wsj’de yazmışlar) FTX’e para yatıran müşterilerin hesaplarından 10 milyar USD kadar para Alamada firmasına 2022’nin başlarında aktarılmış. Normalde bunu yapamazsınız. Bu şeye denk geliyor. Banka hesabına paranın yatırıyorsun, o da gidip paranı sistemde hesabında var gösteriyor ve aynı anda bu parayı çekip kendi şirketlerine aktarıyor.

Kasım 2022’de FTX chapter 11 denilen ABD’nin iflas yasasına başvurdu.

Hadiselerin ardından Zhao rezerv kanıtının önemine vurgu yapmıştır. Bu rezerv kanıtı da bankacılıktaki LKO dediğimiz likidite karşılama oranı gibi bir şey. Yani olası bir likidite riskinde sen likitim diyorsun ama bunu neyle kanıtlıyorsun gibi. 

Neyse efenim. Çok yorum yapmayacağım bu konuda. Ftx nasıl battı yazımızın sonuna geldik. Esen kalın.