Finansal Skandallar

Worldcom Skandalı Nedir ?

Efenim merhabalar. Bu yazıda konumuz worldcom skandalı nedir meselesi. Biliyorsunuz dotcom balonu yazımda 2000’li yıllarda ABD piyasalarında yaşanan saçma sapan hareketliliği detayıyla izah etmiştik. İşte worldcom skandalı nedir yazımız bu sürecin bir parçası. Ancak işin içerisine tıpkı enron vakası gibi muhtelif muhasebesel atraksiyonlar giriyor. 

Şirketi Tanıyalım

Efenim worldcom şirketi ABD’nin en büyük 2. Telefon şirketi. Şirket Bernard Ebbers isimli bir Kanadalı eleman ve üç kankası tarafından kurulmuş. 

1983 senesinde kurulan bu şirket faaliyetlerine long distance discount service adıyla başlamış.

Kahve dükkanı ile başlayan faaliyetler 1995 senesi ile toplamda 60 telekominkasyon firmasının satın alınmasıyla büyümüş ve bir dev haline gelmiş. CEO’da şirketin kuruluşundan itibaren bu Ebbers arkadaş olmuş. 95′ senesinde şirket adını worldcom olarak değiştirmeye karar vermiş.

İşler böyle güle oynaya giderken dot com balonu süreci değiştirmiş.

Ebbers’in Yediği Naneler

Efenim işin muhasebesel skandalına dalmadan önce ceo ebbersin batmasını anlatalım önce. Şirketin yönetim kurulu dot com balonu sırasında kendi (şahsi) hisse pozisyonları nedeniyle call margine düşmesin diye ebberse kredi çekme yetkisi vermiş. Tabi ebbers bu kredileri şirketten çekmiş bu arada. Yani bir nevi transfer fiyatlandırması.

Fakat Ebbers çekilen krediler ile bu margin call meselelerini iyi yönetememiş. Pozisyonlarının tamamı zararla kapanmış ve geri ödeme de olmayınca bunu şirketin bilançosuna yazmak zorunda kalmışlar. Bu sebeple yönetim kurulu ile Ebbers’in arasına kara kediler girmiş.

Ebbersin çektiği kredilerin toplamı 408,2 mio dolar civarı. Şirket yönetimi önce ebbersi kovmuş, daha sonra bu borcu çiçekli senet haline getirmiş. Notumuzu da bırakalım : Ebbers bu borcu hiçbir zaman ödeyememiştir.

Bunu niye anlattım. Aslında şahsi call marginleri için CEO’suna şirketten para çekme yetkisi veren yönetimin denetim vazifesini pek yapmadığı açık. Bir şeylerin ön habercisi gibi. Hatta bence ciddi bir sorumsuzluk örneği.

Gerçi Ebbers birazdan anlatacağım muhasebesel hilelerden de sorumlu tutulmuştur. Ebbersin tek şeyi bu işler ortaya çıktığında CEO olmaması ve şirketin başka bir sebepten onu kovmuş olmasıdır.

Bir CEO nun bu derece büyük yolsuzluktan yırtması mümkün değildir. Zaten CEO’nun görevlerinden biri bu kayıtların sağlamlığını sağlayacak elemanları istihdam etmesi ve bunu da kontrol etmesidir.

Ebbers her ne kadar benim suçum yok tüm kabahat altlarımda, işlemleri gerçekleştiren onlar dese de yöneticinin sorumluluğundan kaçamamıştır.

Nasıl Ortaya Çıktı?

Gelelim muhasebesel atraksiyonlara. Efenim usulsüzlük 2002 senesinde şirketin iç denetim biriminin rutin denetimleri sırasında fark edilmiştir.

İlk denetimler sonucunda usulsüzlükler ile şirket karının takriben 4 milyar dolar fazla, bilançodaki varlıkların ise olması gerekenden 11 milyar dolar fazla gösterildiği tespit edilmiştir.

Worldcom Skandalı Nedir ?

Worldcom skandalı nedir yazımızı yazmamıza sebep olan yöntem ise basit. Tıpkı enron vakasında olduğu üzere bir ciro ve kar şişirme hadisesi mevcut. Malumunuz bu durum şirketin borsa değerinin artmasına sebep oluyor.

Yapılan incelemelerde şirketin 2001 senesindeki 1.4 milyar dolarlık karı ile 2002’nin ilk çeyreğinde açıkladığı 130 mio. Dolarlık karın gerçek olmadığı, daha doğrusu fiktif yani şişirilmiş olduğu ortaya çıkarılmıştır.

Bu işi gerçekleştiren de şirketin CFO’su arkadaş. “Nasıl yapmış bir arkadaşım merak ediyor” diyen tayfa için detaylara girelim. CFO’muz üstün muhasebe marifetini kullanarak giderleri düşürmüş. Daha doğrusu gerçekte var olan giderleri gizlemiş ve karı arttırmış.

Gider Aktifleştirmeyi Anlayalım

Efenim normalde gider aktifleştirme diye bir şey vardır. Bunu bir yazımda ayrıca kaleme alacağım. Devlet tarafından müsaade edilen yöntemleri olduğu gibi tamamen yasak olan süreçleri de mevcuttur. Ancak şöyle ön tanım yapacak olursak gider olan bazı şeyleri şirket varlıklarına yazabiliyorsunuz. Mesela bir stok alımını krediyle yaptınız. Devlet bu stokların faiz giderini stok kaleminde gösterebilirsin diyor.

Worldcom da ise normalde alelade gider olan giderler, yatırım harcaması olarak kayıt altına alınmış. Yani aktifleştirmeyi duble şekilde kötüye kullanmış. Hem gideri gider olarak yazmayıp varlığa eklemiş, hem de yatırım gibi gösterip hem vergiden hem kardan avantaj elde etmiş. Bu hayvanlık ya resmen.

Temeller

İşin temeli 2000’li yıllara uzanıyor. 2000’li yıllarda finansal analist Emigh adlı kişi şirket üst yönetiminden bir talimat almış. Talimat şirketin muhtelif yatırım harcamalarının (capex: capital expense) gider olarak yazılması yönündeymiş. Ancak Emigh bu talimatı reddetmiş ve üst yönetim tarafından 2001 yılında görevden alınmış.

Sonra Emigh bir gazetedeki röportajında bu durumdan bahsetmiş. Bunu okuyan bir şirket müfettişi ise yönetim kuruluna bu iddiaları incelemek istediğini belirtmiş. Bunun üzerine yönetim kurulu şirketin sermaye yatırımı harcamalarının denetimini onaylamış.

Davranın Müfettişler

Yapılan iç denetimler sırasında denetçiler sermaye harcamalarını  sormaya başlamış. Baş muhasebeci prepaid capacity adlı (ön ödemeli kapasite) bir harcama kalemiyle ilgili bunlar deyip önce topuğuna bir güzel sıkmış. Gelen ortayı iyi değerlendiren ve bu durumu muhasebecilere soran denetçiler “vallahi bunu biz de bilemiyoruz” yanıtını alınca kuşkular artmış. Ulan söylediğin şeyi nasıl bilmiyon.

İş hemen biraz daha didiklenmiş. Sermaye harcamalarını yapan birim çalışanlarına durum sorulmuş. Onlar da “valla biz bilmiyez agam, prepaid capacity niymiş yaw, sal bizi ” demişler

Neyse, sonunda denetçiler bakıyor iş olmayacak prepaid capacity adlı giderleri incelemeye başlamışlar. Bir bakmışlarki bu tutarlar hesaplar arasında dolanıp duruyor.Günün sonunda bu bakiyeler gelir tablosundan bilançoya geçiyor.

Gel Bakalım CFO Efendi

Durum CFO’ya gitmiş haliyle. CFO bu harcamaların Sonet rings diye hiç kullanılmayan bir işle ilgisi olduğunu söylemiş. CFO işi biraz daha abartıp bu harcamaların hat leasing işlemleri ile ilgili olduğunu da eklemiş. Bu işlemler gider tablosuna yansıtılmamış çünkü bu leasing taksitleri sabitmiş. Lan böyle saçma açıklama mı olur?

Neyse burada sıvadığını anlayan CFO denetçilere denetimi ertelemelerini, bu hatayı bir sonraki hesap dönemi düzelteceklerini ve muhtelif giderlere yansıtacaklarını söylemiş. Özetle pohunu yiyem agam bizi yakma demiş.

Denetimden sorumlu müdür hemen durumu yönetim kurulu üyelerinden birisiyle paylaşıp konuyu aciken denetim komitesine yansıtmalıyız talebinde bulunmuş.

Bu sırada işlemleri yapanların birinden bir itiraf kopup gelmiş. Eleman bu terimi kimsenin bilmediğini, bu işlemlerin tamamının amirlerden gelen emirler üzerine, belgesiz gerçekleştirildiğini, prepaid capital diye bir kavramın hiç olmadığını, bu giderleri tamamen kar marjlarına göre bilançoya yansıttaklarını söylemiş.

Yapılan incelemerde muhasebe biriminden birkaç yönetici ve CFO’nun kayıtlar girilmeden evvel şifreli e-postalar ile çalışanlara direktiflerini ilettiği tespit edilmiştir 

OPEX, CAPEX Diye Yazılırsa Ne Olur ?

Yukarıdaki başlık Çince gibi geldiyse bir örnekle detaylandıralım. Bu arada örneğe geçmeden Opex şirketin operasyonel maliyetleri (işletme sermayesi) Capex ise şirketin sermaye yatırımları/harcamaları maliyetleridir.

Capexler tahmin ettiğiniz üzere uzun vadeli yatırımlardır. Yani makime alımı gibi. Makineler üretimde vs. Kullanılır ve yatırımın geri dönüş süresi uzundur. Bunu düşünen kanun koyucu capexlerin maliyetlerinin yıllara sari şekilde dağıtılmasının uygun olacağını söyler. Bu yüzden capexler yıllara yaygın şekilde gider olarak düşürülür. Opexler ise yıl bazında yani hangi yıl yapıldı ise o sene gider tablosundan düşülür.

İşte worldcom skandalı nedir sorunuzun cevabı burada yatar. Opex olarak yazılması gereken giderler capex yazılmış ve giderler yıllara yaygın düşülmüştür. Bu ise karı arttırmıştır.

Aksiyonlar

Şirket ilk iş hemen CFO’yu şutluyor. Daha sonra 2001 ve 2002 bilanço ve gelir tablolarını usulüne uygun şekilde yenileyip zarar açıklayacak şekilde tekrar yayınlıyor.

Bununla birlikte şirket tasarruf etmek ve zararı kapatmak adına 17.000 işçiyi çıkarıyor ki bu mevcut iş gücünün %20’sine tekabül ediyor.

Arthur Andersen Napıyon Reis?

Şimdi bir denetçi olarak belirtmek istediğim birkaç husus var. Denetimin de tıpkı diğer faaliyetler gibi riskleri mevcuttur. Mesela denetçiler de insan olduğundan bazı hususları atlayabilirler. Mühim olan burada bir kasıt olmamasıdır. Yani denetçinin kasıtlı olarak yapılan hatayı atlamaması gerekir. Burada kötü niyete bakmak gerekir.

Kötü niyet tespiti için olayın büyüklüğü, basitliği, fark edilebilirliği değerlendirilir. Bununla birlikte kötüniyet kanaati oluşturabilecek en kuvvetli husus kişinin bu işlemi kaç kez yaptığıdır.

Oğlum ne uzattın ne girizgah yaptın diyorsanız sıkıldınız sanırım. Gelelim sebeb-i girizgahımıza. Worldcom skandalı nedir meselesinden hemen önce gerçekleşen enron skandalında da malumunuz enron’un denetim firması arthur andersen idi. İşte worldcom firmasında da Arthur Andersen firmasının şirketin bağımsız denetiminde olduğunu görüyoruz.

Şimdi artık kasıt yorumunu siz değerli skandal meraklısı ekibimize bırakıyorum. Sizce arthur andersen hem Enron’da hem de worldcom’da kasıtlı mıydı?

Bununla birlikte şunu da belirteyim. Karar alırken size yardımcı olur. Arthur andersen firması worldcom olayında CFO’nun önemli muhasebe bilgilerini kaçırdığını söylemiş. Ulan adama demezler mi kardeş niye o zaman raporuna şerh düşmedin diye. Neyse…

Sonuç

Şirketin ABD borsasında 99′ senesinde 64 usd olan değeri skandalla birlikte 9 cente kadar düşmüştür. 

Piyasalarda iki tip çakallık var. Bir tanesi daha soft ve fark edilebilir olan varlık balonu meselesi. Burada kitlelerin aptallıkları devreye giriyor. Trade işi tehlikeli derken boşuna demiyoruz yani. 

Bir de muhasebesel itlik çakallık var. Açıkçası bağımsız denetim firmalarının fark edemediği şeyi sizlerin yatırımcı olarak fark etmesi çok güç. Yani burada böyle bir oltaya gelmenizin sizin aptallığınız ile herhangi bir ilgisi ve alakası bulunmamakta. O yüzden böyle bir şeye denk gelirseniz üzülmeyin.

Şirkete Ne Oldu?

2009 senesinde ise Worldcom firması Verizon Firması tarafından satın alınmış ve şirket adı mcı olarak değiştirilmiştir.

Efenim worldcom skandalı nedir yazımızın sonuna geldik. Esen kalın.

yatirimkurusu

10 yıldır finans sektöründe denetçi, İngilizce biliyor.

İlgili Makaleler

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Başa dön tuşu
error: İçeriklerin kopyalanması engellenmiştir.