Gelir Tablosu Analizi Nasıl Yapılır ?

Gelir tablosu analizi nasıl yapılır yazımız daha evvelce yazmış olduğumuz bilanço analizi yazımızın devamı niteliğindedir. Okurken bunu göz önüne alarak okuyun. Daha önceki yazı da yaptığım açıklamaları burada tekrar etmeyeceğim. Aynı açıklamalar burası için de geçerli. Gelir tablosu analizi nasıl yapılır hususunda internette pek bulamayacağınız tarzdan bir yazıdır bu. Kıymetini bilin.

Gelir Tablosu Nedir?

Gelir tablosu temel olarak firmanın satışlarını, sattığı malın maliyetini, işletmeye dair tüm giderleri ve nihayet yıl sonunda firmaya yazılan karı açıklayan bir tablodur. Bizim burada gelir tablosu analizi nasıl yapılır yazımıza konu olacak firmalar borsa şirketleri olduğundan kreditör (bankacı) kafasıyla ya da öğrencilerin bakacağı açıyla pek bakmayacağız. 

Ancak bu güruh için temel olarak bir kaç kelam etmek isterim. Ülkemizde yanlış bilinen bir kaç mesele var. Öncelikle sizin her satışınız kar değildir. Ve muhasebe düzenimizde malı satar satmaz ciroya yani satışlar kalemine yazdığınızdan bir satışın parasını almasanız dahi sizin gelir tablonuzda kar olarak görünür. Buna muhasebenin tahakkuk esaslı çalışması denir teknik olarak.

Bu durum yani salt ciro rakamı gelir tablosu analizi nasıl yapılır meselesini bilmeyen için oldukça kusurludur. Çünkü ülkemizde ortalama bir firma yöneticisi her sattığını tahsil etmeden kar ettiğini düşünerek hareket eder. Ancak gelir tablosunda gördüğünüz kar rakamı sizin cebinize giren para değildir. Ne zaman ki tahsilatı yaparsınız işte o zaman kağıtta görülen kar gerçeğe dönüşür. Eğer bunun farkına varmazsanız elinizdeki nakitten çok daha fazla harcama yapar, bir süre sonra ayarı kaçırır ve batarsınız. Çünkü nakit yönetimi bir sanattır.

Biz borsadaki firmaları incelediğimizden ve bu firmaların nakit akımı nispeten daha kurumsal nitelikte izlendiğinden bu konuyla kafanızı meşgul etmenize gerek yok.

Gelir Tablosu-Bilanço Bağlantısı

Öncelikle gelir tablosunun bilanço ile bağlantısını yazalım. Gelir tablosunun en sonunda yer alan net kar rakamı doğrudan bilançonun özkaynaklar kalemine aktarılır. Firma şayet bu karı dağıtmaz ise firmanın öz kaynağı birikmiş olur, mali açıdan kuvvetlenir. Yani daha evvelce borç alarak cirosunu geliştirme imkanı olan firma borç almak yerine özkaynak kullanır, ve bu kaynak maliyetsizdir. Öte yandan firma kar dağıtımı kararı alırsa bu kar özkaynağa eklenmek yerine ortaklara gider.

İşte yukardaki gerekçe ile kar rakamı kritiktir. Yine piyasada o kadar çok bilgi kirliliği var ki insanları şaşırtıyorlar. Ve bu kirli bilgi ile yatırım yapan yatırımcılarımız hüsrana uğruyor. Mesela ciro hikayesi var. Her analizin olmazsa olmazı. Firmanın cirosu artmış mı ? Evet artmış. Hımmm basalım bu firmaya parayı. Yani her analizde görüyorum. Ulan o kadar veri içinde bakman gereken en son şeylerden biri bu ciro artış oranı. Firma cayır cayır zarar ederken cirosunu arttırması iyi bir şey değil ki  .Çoğu kişi bunu kaçırıyor.

Şimdi gelin gelir tablosunda dikkat etmeniz gereken şeylere bakalım.

Gelir Tablosu Analizi Nasıl Yapılır ?

Big data analizi yazımda anlattığım üzere veri setini temizlemediğiniz müddetçe elinizdeki bilgi kirlidir ve sizi yanlış yönlendirir.  Şimdi gelir tablosu bir kirli/ham veri seti. Gelin bunu temizleyelim.

Net Kar Marjı

Gelir tablosunda dikkat etmeniz gereken ilk nokta net kar rakamıdır. Rakam kendisi bir anlam ifade etmeyeceğinden finansçı kafasıyla hemen bunu oranlayarak yekün içindeki yerini görmemiz gerekir ki bu aşamada gelir tablosu analizi nasıl yapılır sürecinde en fazla dikkat etmeniz gereken orana ulaşırız. Bu da net kar marjıdır.

Net kar marjını iki şekilde değerlendirebilirsiniz.Ya genel bakışlı bir yatırımcı olarak materyalizme teslim olur “beni bağlamaz aga sektör mektör ben kazandığı paraya bakarım” der direk borsadaki tüm firmaların net kar marjı sıralamasını yapar ona göre karar verirsiniz. Ya da kardeşim “ben yatırım stratejisi yaparken sektör riskini pay ediyorum, bana hissenin kendi sektörü içindeki en karlı firmalar lazım” dersiniz N’oldu ikisi de mantıklı geldi de mi?

Amortismanlar

Burada seçim sizin. Net kar marjından sonra temizlemeniz gereken bir başka veri amortismanlardır. Yani bir firma yatırım yaptı ise ya da firma o seneyi çizip amortisman modelini azalan bakiyeler yöntemi ile değerlendiriyorsa amortisman giderleri muhtemelen karı sömürecektir. Dolayısıyla bir firma zarar ediyor ya da ne bileyim sadece net kar marjı kötü diye hissesini almayayım gibi bir düşünceye kapılmayın.  Net kar marjı düşük olan ya da zararda olan firmaya bir bakın. Niye böyle olmuş.

Bilanço yazımda olduğu şekilde bu konuda çok sert değilim. Malum yazımda negatif özkaynağı olan firmalara girmeyin, sığır mısınız tarzı yazmıştım. Şimdi aynı şeyi net karı olmayan firmalar için diyemeyeceğim. Bu aşamada brüt kar marjı ortaya çıkar.

Brüt Kar Marjı

Bu firmanın esas satıştan faaliyet kazancını gösterir. Şimdi bu negatifse firmaya kesinlikle girmeyin bunu net bir şekilde söyleyebilirim. Çok net söylüyorum çakılırsınız.

Esas Faaliyet Karı

Net faaliyet karının önemi firmanın esas satışlarından kazancında yatar.Eğer ortak olduğunuz bir firmanın karı esas faaliyetinden kaynaklanmıyorsa üzgünüm hanımlar beyler, durumu bir daha düşünün. Bir yanlışlık var. (Houston, we have a problem!)

Finansman Giderleri

Malum ülkemizdeki en büyük sorunlardan birisi kredi faizleri. Her hükümette bundan şikayet eder. Firmalarımızın da en büyük sorunlarından birisi bu. Firma gelir tablolarını elinize alsanız zaten durumu görürsünüz. Güzelim karın anasını ağlatır bu faiz giderleri.

Bizim için de bu mesele önemlidir. Benim analiz metodumda da gayet ehemmiyete haizdir. Neye bakıyoruz derseniz doğrudan finansman giderleri düşüldükten sonraki kara bakıyoruz. Eğer bu negatifse ben şahsen girmiyorum hisseye. Tehlikeli görüyorum. Açıkçası tolere edilebilirliğine de pek girmiyorum. Yani negatifse direk hisseyi çiziyorum. Siz kendi risk algınıza göre planlanma yapın mutlaka.

Kambiyo Kar/Zararı

Bu kalem olağandışı gelir ve giderlerde yer almaktadır. Tabi esas faaliyet karı başlığında yaptığımız analizle aslında temizliği yapıyoruz ama buna da bir göz atın. Yani ortak olduğunuz firma şu an kambiyo karından dolayı çok iyi kazanmış olabilir. Ancak firmanın bir sonraki sene kur tahminlerini tutturup tutturamayacağını bilmiyoruz. Dolayısıyla bu tip firmaları riskli görüyorum. Siz de bir bakın mutlaka. Firmanın karının ağırlıklı kısmı kambiyo karından geliyorsa orada sıkıntı var demektir. Yine zararın ağırlıklı kısmı kambiyo zararından geliyorsa ya da firma kambiyo işlemlerinden çok fazla zarar yazdıysa risk yönetiminde sorun var demektir.

Tabi burada hedge yapan firmalarda genelde net kambiyo karına bakılır. Bunun sıfır veya sıfıra yakın olması beklenir. Bu firmanın hedge stratejisinin de başarısını gösterir.

Yurt Dışı Satışlar

Türkiye şartları düşünüldüğünde bence önemli meselelerden birisi de bu. Psikolojik mi bilmiyorum ama bir firmanın yurt dışı satışı olduğunda nedense bana bir güvenilir geliyor, gönlümü fethediyor, hoşuma gidiyor. Artık doların ya da euronun yumuşak yüzü diyelim. Buna da bakmakta fayda var.

Zaten bu durum doğal bir hedge mekanizması yaratıyor. Malumunuz ülkemizde gider kalemleri içerisinde mal alımından sonra en büyük kalemi genelde enerji gideri oluşturur. Enerji ise doğrudan yabancı paraya bağlıdır. Yurt dışı satışı olan firmalar bu doğal hedge mekanizmasıyla kendisini korumuş olur.

Ek olarak şahsen ihracatçıyı severim. Bu sayede portföyümde bulunan ülke içi tüketici satışına dayanan firmaları hedge ettiğimi düşünürüm. Firmalar da bu yurt içi/dışı satış dengesini iyi kurabilirlerse oynak olan iç ekonomik denge değişimlerinden daha az etkileniyorlar.

Gelir Tablosunu Kuvvetli Gösteren Hususlar

Bu yorumlar tamamen bana ait. Bence bir firmanın esas faaliyet karı varsa, net kar marjı iyiyse, yurt dışı satışları fazla ise ve finansman giderlerinin ciroya oranı düşük ise ben bu tip firmaları kuvvetli görüyorum.

Nihai Değerlendirmeyi Nasıl Yapacağım?

Nihai değerlendirmeyi buradaki size önemli olduğunu söylediğim hususlara kendi önem verdiğiniz derecede puanlama yaparak yapacaksınız. Tabi modeli muhtemelen diğer firmalar için de kullanmak isteyeceksiniz. Bu gelir tablosu analizimde bilanço yazısında söylediğim şekilde her bir sektör için ayrı ayrı model kurmanıza gerek görmüyorum. Ancak bir puanlama modeliniz olsun. Modelde puanlama yaparken ciroya oranlama yöntemi kullanmanız tırıvırı riskleri abartmanızı engellemiş olur.

Yani firmanın finansman giderini yorumlarken tek başına rakamın hiç bir anlamı yok. Oranlamanız gerekir.

Buradan çıkan sonucu ise bilanço analiziniz ile birleştirerek topyekûn bir değerlendirme yapmış olursunuz.