Swap Meselesi

Bu günkü yazımızda BDDK’nın da sürekli değiştirerek ekonomi politikalarını ve döviz pozisyonunu etkilediği, Forexçi tayfanın aşina olduğu bir konuya değineceğiz. Swap meselesi.

Öncelikle swap konusunu üç farklı başlık altında anlatacağım. Bankaların kullandığı swap, forex piyasalarında kullanılan swap ve OTC’de denilen tezgahüstü yani bir borsa tarafından organize edilmeyen piyalasalarda yapılabilecek swaplar. Aslında bunların hepsi aynı niteliktedir fakat piyasada ağırlıkla bu üçü olduğu için bu üç ana başlık altında değerlendireceğim swap meselesini. Herkesin ilgi duyduğu bölüm farklı, bunu düşünmek zorundayım. Bu yazıyı okuduktan sonra swap ile alakalı aklınızda da bir soru kalmayacak.

Swap

Swap kelime anlamı itibariyle takastır. Yani bir şeyleri takas edersiniz. Bu işin finans piyasasına yansıması genel itibariyle şöyledir. Atıyorum TL cinsinden borcunuz mevcut. Ancak TL’de piyasalar çok dalgalı olduğundan faizler oynak. Dolayısıyla sizin faiz giderleriniz de oynak. Yani gider kontrolü yapamıyorsunuz. Eğer bu durumdan rahatsızsanız sizin tam tersiniz durumda olan biri ile swap anlaşması yapabilirsiniz. Yani borçlarınızın faiz ödemelerini takas etmiş olursunuz.

Bu yukarıya yazdığım swap işlemlerinin yalnızca bir örneği. Aşağıda swapçıların çaprazlama ürünlerle köpüklü partiler yaptığını da göreceğiz. Ancak bu yukarıdaki örnek konuyu anlamanız için önemli. Swap işlemlerinde esas varlık pek değişmez. Sadece borcun ödendiği şekil değişir.

Swapın bir sürü çeşidi var altta değineceğim demiştim ama öncül olarak şunu söyleyebilirim, para birimleri arası swap yapılabilir (USD-TRY gibi), faiz oranları swap yapılabilir (sabit faiz değişken faiz gibi) ya da hem para birimi hem de faiz oranı birlikte swap yapılabilir. Hisse senedi swapları olduğunu da duydum ama hem Türkiye piyasasında olmadığından hem de yurt dışında da çok fazla tercih edilen bir türev ürün olmadığından değinmedim. İlla bana anlat diyen varsa e-posta atın anlatırım. (Manyak mısınız olm ne işiniz var hisse swapıyla filan oturun mevduat faiznizi yiyin paşa paşa ya)

Bankacılıkta Kullanılan Swap Nedir?

Buradaki swapa girmeden önce bankacılıkta neden swap kullanıldığını izah etmem gerekiyor. Reklamımızı da yapalım. Bankacılıkla alakalı daha fazla bilgi için ve buradaki sebeplerin daha detaylı anlatımı için Bankalar Nasıl Para Kazanır? yazımı okuyun. Bu yazıda da bahsettiğim üzere Türkiye’de bankaların bilançosunun bazı ortak noktaları vardır. Bunların en önemlisi pasif kısmında yer alan mevduat vadelerinin 45 gün olması, aktif kısmında yer alan kredi vadesinin ise 555 gün civarı olmasıdır.

Yani tüccar kafasıyla şöyle düşünün. Ben 45 günde bir maliyeti değişen bir şey satıyorum (para). Ancak bu sattığım şeylerin fiyatı 555 gün boyunca sabit. Gerçekten de baktığınız zaman bankaya yatırdığınız mevduatın faizi ortalama 45 günde bir değişir. Türkiye’de genelde 32 günlük mevduat bağlanır ama uzun vadeli bağlayanlar ile ortalaması 45 güne çıkıyor.

Banka müşterilerinden topladığı bu para ile kredi verir. Kredilerin ise faiz oranı sabittir.

İşte swap kullanılmasının nedeni budur. Bankanın mevduatları kısa vadeli ve değişken olduğundan bunu uzun vadeli ve sabit şekle getirmeye çalışılır. Bunu yapabileceği tek işlem tipi de swaptır. Bu sebeple Türkiye’de her banka bu swap işlemini kullanır, kullanmak zorundadır. Yoksa Türkiye’de kimse 10 yıl vadeli konut kredisi vs. çekemez. Mümkün değil.

Bir de yukarıdaki vade meselesi ana gerekçe olmak kaydıyla şöyle bir vaziyette var. Türkiye’de ki müşterilerin mevduatlarının %65’i parasını Yabancı Para cinslerinde yani dövizde tutuyor. Normalde bankaların döviz açık pozisyonu vermemesi için kredilerini de döviz vermesi gerekir ama Türkiye’de bu mümkün değil. Çünkü bankaların döviz bazlı kredi vermesi 32 Sayılı Türk Parasının Korunması Hakkındaki Karara göre kısıtlanmıştır. İşte bu da para swapı denilen şeyin esas nedenidir.

Bir başka meselede bankaların yurt dışından edindikleri sendikasyon kredileridir. Bankalar ülke içindeki kaynaklar yetersiz olduğu için (BDDK’nın İlk 10 Banka raporundaki KMO’lara yani kredi/mevduat oranlarına bakınız %100’ü geçmiş vaziyettedir genelde) bankalar yurt dışından sendikasyon yapar. Bu sendikasyondan alınan kredi dövizdir. Yani ya dolar ya da euro. E Türkiye içinde 32 sayılı kararı anlatmıştım. Bu parayı TL’ye çevirip öyle vermen lazım. Gidelim bir döviz bürosundan çevirelim eyvallah da faiz ve kur riski var. Yani hem TL’nin faizi oynak hem de kur ha bire değişiyor. O aşamada karşınıza swap çıkar işte.

İşte bu swap işlemlerinin yapıldığı yer de Londra’dır. Niye Londra diyorsanız dünyanın finans merkezi Londradır. Yani en fazla katılım, dolayısıyla en fazla talebin olduğu piyasa Londra piyasasıdır. Türk bankaları da gidip bu piyasadan swap yapar.

Bankalar Nasıl Swap Yapar?

Efenim yukarıdaki gerekçelerle problem yaşayan banka, ki bankacı tayfası buna faiz ve kur riski der, Londra piyasasına çıkar ve şunu der. Eeeyyyy Londra para piyasası. Sen kimsin ya! (Pardon bu başkaydı ya) Eeyyy Londra para piyasası, ben müşterilerimden para topluyorum, bunların parası hep döviz ve 45 gün vadeli. Krediyi ise TL olarak veriyorum. Bunların vadesi 555 gün ve hep TL. Bunu bi çözek bir şeyler sarın bana der. Oradaki elemanlarda piyasanın durumuna göre gazete kağıdının içine sarmak suretiyle aşağıdaki teklifleri yapar.

Teklif 1: Gel mübarek,ben senin bu TL kredilerinden olan uzun vadeli sabit faizli faiz gelirlerini alıyorum, sana bunun karşılığında TL değişken faizli borçlarımı faiz ödemelerini satıyorum. (bak dikkat, yalnızca borçların faiz ödemesini değiştirdik, ana paraları konuşmuyorum burada) İlerde ters işlemle kapatacağız.

Teklif 2: Gel mübarek, ben senin bu döviz mevduata ödeyeceğin kısa vadeli değişken faizli faiz ödemelerini alıyorum, karşılığında ise sana döviz, uzun vadeli sabit faizli ödemelerimi satıyorum. İlerde ters işlemle kapatacağız.

Teklif 3: Gel mübarek, ben senin bu TL kredilerini alıyorum, karşılığında sana döviz satıyorum. İlerleyen zamanda bunu ters işlemle kapatacağız.

Teklif 4: Gel mübarek, ben senin bu TL kredilerin ile uzun vadeli sabit faizli gelirlerini alıyorum, karşılığında sana döviz cinsi (vadenin önemi yok ama genelde uzun vadeli olur) kredi ve değişken faizli gelirlerini satıyorum. İlerde ters işlemle kapatacağız.

Teklif 1’e faiz swapı, teklif 2’ye de faiz swapı, teklif 3’e para swapı teklif 4’e çapraz para swapı denir.

Banka Niye Swap Yapar?

Efenim bankanın swap yapmasının tek gerekçesi batmamaktır. Çünkü Türkiye’de ve daha bir çok gelişmekte olan piyasada durum Türk bankalarınınkine oldukça benzer. Yani yüksek faiz riski vardır.

Şöyle düşünün 100 TL ile banka kurduk. 100 TL mevduat topladık. (Sendikasyon da aldık diyebilirsiniz fark yapmaz) Toplam 200 TL kaynağımız var. 100 TL şube binası ve bilgisayar sistemi satın aldık, kalan 100 TL ile de kredi verdik. Şimdi 100 TL mevduatın vadesi 32 gün. Krediyi ise 1 yıl vadeli verdik. Yani 365 gün vadeli.

Şimdi o zamanki piyasa şartlarında %10 ile mevduat topladık. Kredi faizi ise %20 olsun. Yani planlarıma göre sene sonunda 110 TL mevduata vereceğim, 120 TL krediden alacağım 10 TL kar yazacağım.

Ancak bir anda bir kriz oluyor ve Gürcistan ile atışıp savaşa giriyoruz. Baya sahada fiili çatışma durumuna gelinince herkes parasını dövize çeviriyor. Merkez Bankası da faizleri %50’ye çekiyor TL’yi korumak için. Şimdi ne oldu? Senin %10 diye hesapladığın maliyet %50’ye çıktı. Normalde 10 TL kar edecekken 40 TL zarardayız.

İşte bu risk Türkiye’de ve muadil olan gelişmekte olan ülkelerin tamamında bulunur. Banka da bu yüzden riske girmek istemez.

Bir de aynı durumu dövizle değiştirin. 100 TL mevduat yerine 100 USD yazın. Yine Gürcistan’la savaşa girdik diye bir senaryo yazalım. Ne oldu? Yabancı yatırımcı topukları yağladı, borsa çöktü, dolar fırladı. (Tipik bir Türkiye hikayesidir bu) Normalde ben müşteriden 1 USD= 1 TRY iken almıştım ve borcumun toplamı 100 TL’idi. Ancak şimdi 1 USD=5 TRY oldu ve artık müşteriye 500 TRY borcum var. alacağım ne kadar peki? Tabii ki aynı. Yani 100 TRY. Aha da battın abi. Geçmiş olsun.

İşte swap dediğimiz meret bu riski bertaraf etmeye yarar.

Kim Yapıyor Bu Swapları?

Efenim yukarıda bizim bankaların swap için Londra borsasına çıktığını söylemiştik. Şimdi diyeceksiniz ki ulan ben enflasyon nedeniyle bu ülkede TL’ye yatırım yapmaya korkuyorum kim lan bunlar TL’ye yatırım yapıyor diyebilirsiniz. Oldukça makul bir sorudur.

Londra piyasasının en derin finansal piyasa olduğunu söylemiştim. Bu paragrafa da bunu tekrar ederek gireyim. Şimdi finansal piyasalar öyle bir dünya ki herşeye her konu da inanan birilerini bulabilirsiniz. Yani bu gün sizin “dolar yukarı çıkcak ya kesin” dediğiniz şeye dünyanın X ülkesinden herhangi bir kişisi “hadi len ordan dolar kesin düşcek” diyebilir. İşte bu yüzden Londra finans piyasası diyoruz. Dediğimiz gibi her telden her kafadan adam olduğundan sizin taleplerinizin çoğu geri çevrilmiyor.

Ha ilgili dönemi incelediğimiz de şunu da söyleyelim. Türkiye’de bankaların konut kredisi iştahının arttığı dönem dünyadaki merkez bankalarının genişleyici para politikası izlediği döneme isabet eder. Bu da 2004 yılı ve sonrasıdır. 2008’den sonra dananın kuyruğu zaten kopmuştur. FED’in bastığı paralar full bize aktı.

Bu süreçte kendi gelirlerini az bulan yatırımcılar “yav faizi yüksek olan yerlere gidelim ama forex gibi de ha bire teminat tamamlama işleri ile uğraşmayalım” dediler. Bu aşamada swap popüler oldu işte.

İşte bu süreçte bazı kişiler ya da kurumlar Türkiye’ye güvendi. Türk bankalarını fonlayalım biz bunlardan iyi para kasarız dediler. Aslına bakarsanız kastılar da .

Şimdi bu işi yapmaları için bir örnekle devam edelim. Örneğin siz zengin bir adamsınız. Zimbabwe ekonomisinin ileride uçacağını düşünüyorsunuz. (Zekanın fazla gelip paçadan akması durumu…)

Şu an TL mevduata %10 faiz veriyorlar. Zimbabwe dolarının faizi ise %25 civarı. Ne yapmanız lazım? Türkiye’de Zimbabwe’li bankalara mevduat yatıracağınız bir durum yok. Yine Zimbabwe doları da Türkiye’de pek alınıp satılan bir unsur değil. Para birimine de giremiyoruz. Zimbabwe hükümeti uzun vadeli tahvil satmıyor, satsa ben Türkiye’de Zimbabwe tahvili bulamıyorum. Zimbabwe’ye de sabit yatırım yapmaktan korkuyorum. Bir olay çıkarsa kabileler beni yahni yapar, sabit yatırıma gerek yok, hemen paramı alıp kaçayım diyorum. Yani yatırım yapmanız mümkün görünmüyor. İşte bu durumda bir finans mühendisliği harikası olan swap ortaya çıkıyor.

Ne yapıyoruz? Zimbabwe Bank’a (Z Bank) Türk Lirası borç veriyoruz, ancak faiz ödemelerini Zimbabwe Doları üzerinden alıyoruz. Yani %25 faiz gelirimiz oluyor. Zimbabwe Bank’a ise Zimbabwe doları veriyoruz ama faizi TL faizi. Yani Zimbabwe banka %10 faiz ödüyoruz.

Bu işlemde biz Türk Lirası cinsinden borç verdiğimiz için Türk Lirası gelir elde ediyoruz. Yani Z Bank bize TL olarak ödeme yapıyor ama Zimbabwe dolarının faizi kadar faiz işliyor. Biz ne ödüyoruz? Biz de TL’nin faizi kadar faiz veriyoruz. Bu ikisinin arasındaki farka da swap point denir ama buna yazının forex kısmında daha fazla değineceğiz.

Peki Zimbabwe bank ne kazandı bu işten diyebilirsiniz? Zimbabwe bankın verdiği krediler zimbabwe faizinden yani %25 + müşteri riski olduğundan onlar kazandı. Ben kazandım. Herkes kazandı, kredi çeken faizi ödedi. Olay bundan ibaret.

İşte 2004’ten sonraki süreçte bundan faydalanmak isteyen para baboşları swapta karşı taraf olup bizim ihtiyacımızı gördüler. Türk bankaları bilançolarındaki riskleri hedge ederken bu adamlar da para kazandılar. Müşteriler de borçlarını ödedikleri için kimseye sorun olmadı bu vaziyet.

Swap Nasıl Muhasebeleştirilir?

En büyük sıkıntılardan biri bu swap denen meretin muhasebeleştirilmesi. Bu kısım sıkıntılı.Tıpkı Pamukbank olaylarında yazdığım gibi sistemin muhasebesel sıkıntılarından birisi bu.

Şimdi bir swap işlemi yaptığınızda bu işlem kimsenin kafasına takmadığı 9’lu nazım hesaplarda izlenir. Niye kafasına takmadığı diyorum. Çünkü 9’lu hesaplar bilançoda görünmez. Yani bilançoya bir etkisi olmaz.(Görünürde) Konu buradan 2008 ABD krizine gider ama ben konuyu yaymayayım.

Ancak özellikle bankacılık gibi türev işlemlerin çok yapıldığı sektörlerde türev işlemler fazladır. Mesela ben hep şunu merak ederim. Bankanın türev işlemleri toplamının aktife oranı kaç? Bu pozisyonlarda güncel yani anlık rakamlarla zararı ne?

Ve işin en önemli kısmı şudur. Bankacılıkta türev işlemindeki swap point, yani swapta ödediğim faiz ile aldığım faiz arasındaki fark normalde benim pasif maliyetimdir. Yani faiz giderimdir. Aynı şekilde elde ettiğim gelir de faiz gelirimdir. Ancak bu ikisi de faiz gelir/giderine yazılmaz. Bu türev işlemlerden elde ettiğiniz gelir/giderler türev işlem kar zararına yazar.Oysa bu yanlıştır.

Bir örnekle devam edelim.Yurt dışından borçlandık 100 USD. Sadece faiz swapı yapıyorum bu arada. Usd yi londrada swapladım. TL faizi %10, USD faizi %1. Yani USD verdim, % 1 faiz gelirim var. TL aldım %10 ödeyeceğim. Yani yurt dışından yabancı para borçlanıp içerde verdiğim kredinin sadece swap maliyeti %9. Ama benim bilançomda nerede bu eleman. Faiz dışı giderlerde.Olmuyor işte normalde bu senin faiz giderin.Oraya yazman lazım.

Forex Swap Nedir?

Forexteki swap ise yine bu yazımızda da bahsetmiştik. Şimdi forexte çok fazla yatırım yapabileceğiniz farklı farklı araçlar var. Ancak bunlar arasında en fazla kullanılan para birimlerinin birbirlerine karşı değerlerine yatırım yapılmasıdır. Yani çapraz kurlar.

Ne yapıyoruz forexte (olm bak forexe morexe girmeyin gözünü sevdiklerim) ? UsdTry de uzun (long/buy/al) pozisyon alıyorsun. Bu şu demek. Usd al Try sat. Usd aldığın zaman sende Usd oluyor ama Try satarken Türk Lirası satıyorsun. Usd faizi %1 Try faizi %10. Sen bu pozisyondan kar elde ettin ya da zarar elde ettin fark etmez. Ertesi güne taşırken bu pozisyonu elindeki Usd için %1 faiz gelirin olarak yazar. Long pozisyonda bu gelirindir. Try için de %10 faiz gideri ödersin. Bu da giderindir. Bu aradaki farka swap point denir.Buna da swap point denir.Forex altyapısını size sağlayan aracı kurumlar bunu önden yayınlar. İşte forexteki swap budur. Bu da beyle bir anımdır.

Not: Twitterda @parasinisjansiz kodlu kullanıcının sorusu üzerine Forex piyasalarına ilişkin @e507 adlı kullanıcının da katkılarıyla Forex’in OTC (over the counter)(tezgah üstü) bir piyasa olduğunu belirtelim. Sanırım okuyanlara kafa karışıklığı yaratmış bu durum.

Tezgahüstü Piyasalardaki Swap Nedir?

Swap piyasasının mantığını kör topal anlattık. (Ne kör topalı internetin bu puslu aleminde konuyu tek başlık altında bu kadar kapsamlı anlatan başka sayfa yok, finans aleminin sefiri benim, biat edin üleynnn !!!) Bu işlemleri bireysel olarak yapabileceğiniz tek imkan forex. Ancak bir yol daha var. Bu da kendi aranızda yaptıklarınız. Tabi böyle dedim diye yarın gidip bankacıyla masaya ” apla ben sıvop yapcam” diy oturmayın, swap deyince sizi hesap makinesiyle kovalar.

Ha ama kendi aranızda yakın arkadaşınızla deneme amaçlı swaplar yapabilirsiniz. Ne bileyim evinizdeki 1 KG Torku Banada’yı arkadaşınızın evindeki 1 KG Nutella ile swaplayabilir, bunun fiyat değişimine göre birbirinize kar-zarar sokabilirsiniz. Buna da OTC dediğimiz swaplar denir. Tabi işi kumara dökmeyin. Ben sizin içinizi bilirim. İki gün sonra kahveye 101 oynamaya gittiğimde swap-mwap duymayayım. Adam olun.

Swap Türleri Nelerdir?

Swap türlerini aslında bankalar nasıl swap yapar başlığı altında inceledik. Bu başlık altındaki teklif 2 ile teklif 1 aynıdır. Ama kafa karışıklığı olmasın teorik adları ile yazalım.

Temel olarak 3 tip swap vardır. Para swapı, faiz swapı ve çapraz para swapı.

Para Swap: Bana şu an 100 dolar ver ben sana karşılığında 200 TL vereyim. 1 ay sonra sana 100 dolarını geri vereyim sen de bana 300 TL ver gibi anlaşmalardır. Ulan bu forward işlemi değil mi hafız diyorsunuz. Kısmen doğrudur. Swapta forward işleminden farklı olarak işlem anında ve sonunda paraları değiştirirsin. Forwardda sadece işlem vadesinde paraları değiştirirsin.

Faiz Swap: Değişken faizli ödemelerinizi sabit faizli ödemeler ile değiştirme işlemi ya da bunun tam tersi işlemidir. Burada para birimleri de değişir. Yani 100 Usd’nin sabit faizi ile 200 TL’nin değişken faizli ödemesini swap edebilirsin.

Çapraz Para Swap: swapların combosu,kralı… Bir numarası var mı dersen yok. Yukarıda faiz swabını okuduk. Ne dedik. Para birimleri de değişebilir. Ancak faiz swabında sadece faizler yer değiştirir. Çapraz para swapında ise ana para + faizler de dahil edilir.

BDDK Niye Swap a Karışıyor?

Normalde bankaların bu swap işlemini çok yaptığını hatta yapmak zorunda olduğunu anlatmıştım. Ancak kurlar yükselince bir anda suçlu faiz lobisi oldu. Fiziken de bir düşman göstermek gerektiğinden bu düşmanı da Londra’da bulduk. Londra piyasasındaki swapçı ekibe suç atmaya başladık.

Şimdi normal piyasa akışında finans piyasasındaki ben diyeyim aktörler siz deyin faiz lobicileri, bir şeyin fiyatının düşmesinden de para kazanır. Buna da açığa satış, kısa/short pozisyona girmek denir. Burada kritik noktalardan biri piyasanın derinlikli verisi herkese açık olduğundan gün içinde piyasada açığa satış emirlerinin de görülmesidir. Bir mal hakkında açığa satış emirleri artıyorsa anla ki o malı çakacaklar. İşte bu Türk Lirasının değerinin düşmesinin nedenini biz Londra’daki açığa satışçılarda bulduk.

Açığa satışta en büyük risk, açığa satış yaptığınız piyasa da açığa satış verdiğiniz malı bulamamaktır. Yani açığa satış şöyle çalışır. Sen elinde olmayan bir malı gelecek vadede satacağını söylersin. Vade geldiğinde anlaşmayı tamamlaman için o malın elinde olması gerekir. Fiyatın düşeceği yönündeki tahminin tutarsa yaptığın anlaşmadan daha düşük fiyata malı bulacağından aradaki fark kadar kazancın olur.

İşte Türkiye de Türk Lirasının değerini açığa satışçıların düşürdüğünü düşünüp bunları köşeye sıkıştırmak istedi. Bunun yolu da şu. Şimdi Londra piyasasına Türkiye’de girebilen kurumlar belli. Bankalar. Eğer bankalar Londra piyasasına Türk Lirası vermeze açığa satışçılar da patlar. Elinde malıyla kalakalır. Zohahoahoahoahoa….

Plan tuttu. Gerçekten de Türk Bankaları Londra piyasasına TL vermeyince TL açığa satışçılar bir kaç işlemi zararla kapattı ve TL açığa satış işlemleri azaldı. Ha günün sonunda TL’nin değer kaybını engelleyebildik mi ? Bence hayır. Yani TL’nin değer kaybının Londra’daki elemanların açığa satış koymasıyla aman aman bi’ alakası yok bence. En azından fiyat hareketleri bunu yeterince gösteriyor.

BDDK’nın Swap Hamleleri Doları Nasıl Etkiler?

BDDK’nın swap hamlesi dediğim şey esasen şudur. BDDK bankaların swap işlem limitini özkaynaklarının %10’u ile sınırladı.(14 Nisan 2020 tarihi itibariyle swap sınırı bu). Haber böyle düşer.

Bunun anlamı şu. Eyyy Bankalar, sizin elinizde TL var, bu TL’yi Londra piyasasına gidip TL açığa satışçılara vermeyin, bunların bi kaçı açıkta kalsın patlasın. Bir daha da TL açığa satışa girmesin.

Bu hamleler kısa vadede ne TL’ye ne de Dolara etki eder. Benim şahsi kanaatim TL’nin değer kaybının Londra da ha bire açığa satış veren spekülatörler ile bağlantısı olmadığını yönünde. Özellikle fiyatlamanın bu kadar geliştiği küresel finans sistemi altındaki uluslararası döviz piyasası gibi derinliği olan bir yapıda 3-5 açığa satışçı, emirleriyle TL’yi aşağı çekemez. Niyeti bozup böyle bir şey yapmak istese dahi piyasa bu yanlış işlemi düzeltir. Hem de kısa vadede düzeltir.

Ha tabi vakti zamanında olduğu şekilde George Soros gibi İngiltere Merkez Bankasıyla kapışacak abilerle karşılaşırsanız iş başka. Onlar hepimizi al aşağı edebilir. Umalım ki böyle bir şey yaşanmasın.

Uzun vadede ne olur? Yazının başında anlatmıştım. Türk bankalarının swapa ihtiyacı var diye.Bunu yapamazsın. Şimdi bu Londra swap piyasasının yerine BIST nezdinde bir swap piyasası açıldı ama bu piyasada işlem hacimleri leş, yerlerde sürünüyor. Bunun sebebi şu. Bizim bankaların ihtiyacı olan swap vadesi yaklaşık 10-15 yıl. İç piyasada bu kadar vade de işlem yapacak/yapmak isteyen bir kurum yok. Zaten Türkiye’ye uzun vadeli yatırım yapacak kişi BIST nezdinde işlem yapmak istemiyor. Dolayısıyla bankaların konut kredisi yada uzun vadeli kredi verme isteğini baltalıyoruz. Bunun ise en azından çok ciddi şekilde dolar kurunu etkileme vaziyeti yok. Tabi basında hemen işte “efenim BDDK swap limitini %1’den %10 a çıkardı, doları düşürüyoruz filan gibi” abuk gubik yorumlara inanmayın kanmayın. Bu piyasa serbest çalışması gereken bir piyasa.

Kamu bankaları uzun vadeli veriyor, vermeye de devam edecek ama kamu bankalarının durumuyla özel bankaların durumu farklı. Kamu bankalarının sosyal misyonu oldukça fazladır. Zaten bu yüzden kamu bankasıdır. Onlar yeri gelince zararına da işlem yapabilir ve bu tüm dünyada olağandır. Kamu bankalarına çok girmiyorum o yüzden. Tüccar kafasıyla bakıyorum.

Londra Piyasasında Gecelik TL Faizi Nasıl %1000 Oluyor?

Türkiye’de bankalar mevduata yıllık %10 verirken Lonra piyasasında gecelik faizi %1000 nasıl oluyor ben bu adamlara TL veririm bana versinler o faizi diye hayal kurduğunuzu biliyorum. Aklınıza tüküreyim. O piyasaya Türkiye’de sadece bankalar giriyor. Cebinizdeki 3 kuruş parayla o faizi alamazsınız. Türkiye de bankaların da swap işlem limitlerinin düşük olduğunu söylemiştim. Yani o faizler genelde kimse işlem yapamadan açığa satış pozisyonunda olan kişi zarar ederek kapatıyor.

Faizin gecelik % 1000’lere çıkmasının tek sebebi de işte bizim bankaların BDDK’nın kısıtlaması nedeniyle piyasada açığa satış giren spekülatörlere TL satamaması. Yani adam gecelik %1000 faizle TL alsa dahi pozisyonun mevcut durumundan daha az zararla kapatacağından o faizi veriyor ama dediğim gibi zaten Londra piyasasına TL girişi kısıtlı olduğundan genelde o faizlerden işlem gerçekleşmeden kapanıyor. Adamın teklifi öyle kalıyor.

Yani Londra piyasasında gecelik faiz%1000e çıkınca ertesi gün Türkiye’de kriz yaşanmaz, dolar zıplamaz… Bunlara kulak asmayın. Ancak uzun vadede şunu belirtelim. Bankaların bu piyasayı çok kullandığını söylemiştim. Şimdi bizim BDDK Londra’yı böyle TL bazında kurutunca adamlar bi’ afalladı ilk seferinde ama dediğim üzere TL açığa satış işlemleri azaldı. Daha doğrusu TL açığa satış işlemleri azaldı. Bu işin bize maliyeti TL uzun vadeli swap piyasasını Londra’da cortlatmamızdır.

Merkez Bankası Swapı (20.05.20′ Güncellemesi)

Son dönemde çok konuşulması ve sürekli haberlerde yer alması üzerine bahsetmemiz gereken bir durum daha var. Özellikle merkez bankalarının kendi aralarında açtığı swap hatları, finansçı diliyle swap lineları.

Şimdi normalde bir merkez bankasının elindeki döviz rezervi bellidir. Hem Soros ve İngiltere Merkez Bankası kapışmasında hem de Ekonomik Göstergelerin Yorumlanması başlığında rezervlerin ne iş yaradığını ve nasıl yorumlanacağını anlatmıştım sizlere. İşte bir merkez bankasının başka bir merkez bankası ile swap line’ı açması demek rezervlerini kuvvetli hale getirmesi, olası bir yabancı para çıkışına hazır olarak döviz krizi yaşanmasının önüne geçmesi anlamına gelir.

Haliyle ülkemizde bitmeyen dolar sorunu nedeniyle de bu rezerv meselesi sürekli temcit pilavı gibi önümüze sürülüyor. Aslında esaslı da meseledir yani önümüze sürenler kısmen haklılar diyebiliriz. İşte bu aşamada yani merkez bankası piyasada dolara müdahale etmek için döviz satmaya başladığında rezervler azaldığından, tüm piyasada bunu gördüğünden işler biraz çığrından çıkıp kötüye dönebilir. Bunun önüne geçmek için TCMB’de bir Merkez Bankası ile swap anlaşması yapayım diyerek FED’e haber salıyor ama FED yetkilileri bu işe pek sıcak bakmıyor.

Zaten içinde bulunduğumuz tarih itibariyle FED’in karşılıklı swap lineının bulunduğu hepi topu 14 merkez bankası var. Hat hacminin yaklaşık %50’si Japon merkez bankası BOJ’a, %30’u ise Avrupa merkez bankası ECB’ye ait. Kalanlara da dağılmış durumda.

Bu gerçekleşmeyince TCMB başka merkez bankalarıyla irtibata geçiyor ancak hepimizin aklında deli sorular var. Buna geleceğim. Vay Japonlar bize hat sağladı vay İngilizler sağladı derken kadim dostumuz Katar ortaya çıkıp swap line hacmini 15 milyar USD’ye kadar çıkarıyor. (Mevcutta 10 Milyar USD idi)

Şimdi burada sorun şu: bizim katar ile yaptığımız anlaşma yerli para birimleri üzerinden swap lineıdır. Yani Katar Riyali ile Türk Lirası arasında şimdi aldım sonra ödedim tarzı bir anlaşma yapılır. Elimize dolar geçmiyorsa TCMB bu anlaşmayı niye yapıyor diyebilirsiniz. Ya da ben aldığım katar riyali ile napacam, katar dan petrol dışında bir şey ithal ettiğim yok, hayır hepsini geçtik katar bizden aldığı tl ile ne yapacak niye bunlar anlaşma yapıyor diyebilirsiniz. Efenim burada olay iki ülke dolar üzerinden swap lineı olmaması nedeniyle etraftan dolanıp şunu yapıyor: Katar dolar’a ihtiyacı olursa swap hattını kullanıp TL’yi alacak, aldığı TL’leri TL’yi satıp dolar alacak ve kendini rahatlatacak, Türkiye dolara ihtiyacı olursa da yine swap line’ı kullanarak katar riyali alınıp, alınan katar riyallerini satıp dolar alacak ve iç piyasada satarak piyasasını rahatlatacak.

Şimdi bu halde zaten TL’yi satacak TL’yi düşürecek diyor olabilirsiniz. Burada temenni edilen şey şu: 1. Katar’ın petrol ihracatı nedeniyle pek dolar ihtiyacı olmuyor. Yani adamların TL’yi satıp dolar alayım gibi bir ihtiyacı yok. 2. ‘si velev ki oldu, o tarihte ülkemizde bir döviz krizi olmayacağını varsayıyoruz. Süreç tamamen bunun üzerine kuruludur. Anladığım kadarıyla Katar ile swap lineı açılmasının sebebi de bu.

TCMB Swap Piyasası

Bir ekleme daha yapalım yazımıza. Efenim bir süredir TCMB bu piyasadaki swap ihtiyacını karşılamak maksadıyla bankaların katılabileceği kendi bünyesinde bir swap piyasası kurdu. Buradaki işlemlerin faiz oranını da bir süredir kendisi belirlemekte. Yani bu da bir politika aracı oldu artık. Vatana millete hayırlı uğurlu olsun.

İşlemler net: banka elindeli döviz/altın varlığı TCMB’na rehin veriyor. Karşılığında TL alıyor. Vade bitince TCMB’ye TL faizi ile parasını veriyorken rehin verdiği döviz/altına da faiz alıyor.