Serbest Kürsü

Harcama Limiti ve Finansal Fair Play

Bu yazımızda konumuz 2020-2021 futbol sezonu başlamadan çok fazla tartışmaya konu olan, Trabzonspor’un UEFA’dan men cezası alması ile iyice ayyuka çıkan ve futbol ekonomisi meselesine ilgisi olanları sevindirecek finansal fair play ve harcama limiti konusu. Lafı çok uzatmadan konuya girelim.

Finansal Fair Play Nedir?

Finansal fair play UEFA tarafından uygulanır. Harcama limiti ise TFF tarafından uygulanır. Finansal fair play’in amacı kulüplerin mali olarak güçlenmesi ve rekabetin artmasıdır. Tabi bu hamlenin biraz öncesine gidip neden sonuç ilişkisini tamamlamamız gerekiyor işi iyice anlamak için. Malumunuz olduğu üzere Avrupa’nın önemli liglerinin (İngiltere premier ligi ve Fransa ligi gibi) önemli kulüpleri Arap sermayedarlar tarafından satın alınmaya başlandı. Hal böyle olunca ve Araplarda petrolden kaynaklı deli gibi para olunca bu adamlar paralarını oluk oluk futbola akıttılar.

finansal-fair-play

Tabi bu durumun yani Arapların veya zenginlerin kulüplere ilgisinin birçok sebebi var. Futbolun dünyada en fazla izlenen ve dolayısıyla en fazla gelir getiren spor olması, medyatiklik getirmesi (kulüp başkanlarının uluslararası saygınlığa erişmesi) futbolun iyi bir yatırım aracı olması (yabancı liglerdeki kulüpler gerçekten iyi para kazanıyor.) ve tabi futbolun kara para aklamada rahatlıkla kullanılabiliyor olması sebeplerin bir kısmı diyebiliriz. Ancak en fazla ön plana çıkan konu futbolun gerçekten iyi para kazandırmasıdır. Rakamlara boğmayacağım sizi ama inanılmaz bir reklam pastası, futbolun bahis kanadı ve gelir kapısı var futbolda. Futbol sadece futbol değildir lafının arkasında yatan kısım olayın ırk, özgürlük spor vs. kısmını kast etmez hiçbir zaman. Esas bahsedilen işin endüstri bölümüdür. 

Endüstrinin canlı kalması kulüplerin güçlerinin eşit olmasına bağlı. Yani rekabet olmasına. Biliyorsunuz rekabet hem piyasanın hem de futbolun can damarıdır. Rekabet olmaz, sürekli belli başlı kulüpler şampiyon olur ve ön plana çıkarsa bu durum tüm izleyiciler için çok sıkıcı bir hal alacaktır. Dolayısıyla endüstri izleyici kaybedecek, bu durum ise pastanın en büyük kısmı olan reklam kısmına zarar verecektir. Yani önlenmeye çalışılan şey endüstrinin geleceğidir.

Finansal Fair Play Yaptırımları Neler?

Finansal fair play’in tek bir yaptırımı var. Uefa’nın bu kaidesine uymayan kulüpler ne Uefa kupasına ne de Şampiyonlar Ligi’ne katılabiliyor. Futbolda izlenen ve en fazla gelir getiren bu iki organizasyon olduğu için kulüpler “amaaan ne olacak bir sene de gitmeyiverelim” diyemezler. Yani aslına bakarsanız yaptırım gücü oldukça yüksek bir şey bu men cezası. Çünkü UEFA çok iyi para dağıtıyor.

Finansal Fair Play Kuralları Neler?

Kuralları yazmadan şunu hemen belirtelim. Bu kurallar yani birazdan yazacağım mali kaideler doğrudan kulüplerin sadece futbol ile ilgili kısmını ilgilendirir. Nedir? Mesela Trabzonspor’un masa tenisi takım giderleri finansal fair play’e tabi değildir. Sadece futbol ile ilgili gider ve gelirlerin tümüdür. Tabi aklınıza şu takılacak vay efendim bu giderler idari personel dâhil mi, evet babacım o da dâhil.

finansal-fair-play-kurallari
  • Diğer kulüplere vadesi geçmiş borç bulunamaz.
  • Kulüp personeline (teknik direktör, futbolcu, idari personel vs.) vadesi geçmiş borcu bulunamaz.
  • SGK ve vergi dairesine vadesi geçmiş borcu bulunamaz.
  • Kulüp yöneticileri ve kulüp başkanları kulübe para bağışında bulunamaz.
  • Kulüpler ortaklarına ve yöneticilerine olan borçlarını ödemiş olmalılar.
  • Futbolculara yapılacak ödemeler kulüp gelirinin %70’ini geçemez.
  • Fahiş fiyatlar (sponsorluk v.b. için) ya da çok düşük fiyatlar (transfer) gelir gider tablosuna yazılmaz ve emsal değer ne ise o yazılır.
  • Kulüpler transfer gelirlerinden daha fazla harcama yapamaz.
  • Kulüpler gelirlerinden daha fazla tutarda borçlanamazlar.
  • Altyapı, stadyum ve antrenman sahaları için yapılan giderler gider hesaplamasına dahil edilmeyecek.

Harcama Limiti

Harcama limiti ise Uefa’nın açıkladığı finansal fair play’in Türkiye versiyonu diyebiliriz. Hatta TFF’nin bu harcama limitlerine uyan kulüplerin doğrudan UEFA’nın mali fair play’ine uyduğunu, dolayısıyla limite uyulursa Avrupa’ya gitme konusunda hiçbir sorun yaşanmayacağını belirten iddiaları da mevcut. Bunu ilerleyen zamanda göreceğiz.

Harcama limiti kapsamında değerlendirilen gideri de belirtelim ki kafalarda pürüz kalmasın. Harcama limiti kapsamında değerlendirilen giderler:

  • A takımı futbolcularına ödenen tutarlar
  • Teknik ekibe ödenen tutarlar
  • Transferlere ödenen bonservis, imza parası ve menajerlere ödenen tutarlar.
  • Normalde futbol ile ilgili olmasına rağmen altyapıdaki ekibe ve futbolculara ödenen masraflar giderler kalemi içerisinde sayılmaz.
harcama-limiti

Harcama Limiti Kriterleri Nelerdir?

Harcama limiti meselesinin de kendine göre kaideleri var. Onları da madde madde yazalım hemen.

  • Kulüp gelirleri giderlerini geçemez.
  • 2020-2021 sezonu için TFF’nin belirlediği harcama limiti en fazla %15 sapma ile geçilebilir.
  • Futbolcu satışından ya da sponsorluktan elde edilen gelirin en fazla %33’ü (1/3’ü) harcama limitine dahil edilebilir.

Harcama Limiti Nasıl Belirleniyor?

Bunun da iki yöntemi var.

Birinci Yöntem: Kulübün kesinleşmiş gelir ve giderleri arasındaki fark hesaplanır. TFF bunu hesaplarken son 3 yılın ortalamasını esas alır. Bu tutardan kredi ana para ve faiz ödemesi çıkartılır. Kalan tutar harcama limiti dir.

İkinci Yöntem: Futbol kulübünün bağlı olduğu dernek ve derneğe bağlı tüm iştirakler ile bağlı ortaklıkların konsolide finansal tabloları üzerinden hesaplama yapılır.

harcama-limiti-tff

Harcama Limiti Değişir Mi?

Değişiyor efenim. Transfer döneminin son gününe kadar kulüp başvurup limitini değiştirebiliyor. Bu süreçte elde edilen bir gelirin (sermaye arttırabilir, transfer olabilir, UEFA’dan para gelebilir, bir mal satışı vs. olabilir yada yeni bir sponsorluk olabilir, borçların faiz ödemesi düşmüş olabilir) 1/3’ünü harcama limitine dahil edebiliyor kulüpler.

Harcama Limiti Yaptırımları Neler?

Eğer kulüpler TFF’nin belirttiği limitlerin (%15 sapmalı limit) üstüne çıkarsa aşağıdaki cezaları alıyor.

  • %5’e kadar harcama limit aşımı halinde ihtar cezası
  • %6-%10 kadar harcama limit aşımı halinde kadro sınırlaması cezası
  • %11-%15 kadar harcama limit aşımı halinde transfer yasağı cezası
  • %21-%25 kadar harcama limit aşımı halinde 2 puan silme cezası (+transfer yasağı, kadro sınırlaması ve para cezası)
  • %26 ve üstü kadar harcama limit aşımı halinde 3 puan silme (+transfer yasağı, kadro sınırlaması ve para cezası)
harcama-limiti-fenerbahce
Bu sene açıklanmış olan harcama limitlerine ilişkin en dikkat çekenlerden birisi Gaziantepspor olarak görünüyor. Gaziantepspor’un harcama limitinin bu kadar yüksek çıkmasının nedeni kuvvetle muhtemel sponsporluk gelirlerinden kaynaklanıyor.

Yaptırımlar Etkili Olur Mu?

UEFA’nın yaptırımlarına uyulması ve rekabetin arttırılması için getirilmiş harcama limiti kriterlerinin cezalarını okuduğumuzda aslında pek de ciddi bir şey yok görünüyor. Yani mesela ilk başlarda basında çok fazla yer alan oyuncunun lisansını kabul etmeme, kulübü o sene tescil etmeme gibi ciddi bir durum yok. Bu da uygulamanın ciddiyeti ve kararlılık açısından şüphe uyandırıyor. Yani mesela %5’e kadar aşıp ihtar cezası yesem ne olacak diye düşünmemek elde değil.

Kulüpler Ne Yapmalı?

Trabzonspor üzerinden yaptığım incelemelerde ülkemizdeki kulüplerin sorunlarını şu şekilde sıralayabilirim.

  • Finansal giderlerin çok yüksek olması
  • Kur riskine maruz kalması

Yaptığım incelemelerde kulüplerin profesyonel anlamda berbat yönetildiğini de söyleyeyim. İnanılmaz yüksek faizle alınan krediler, faaliyet gelirlerini aşacak şekilde faiz gideri ödenmesi ve doğal olarak sürekli kur riski olan bir sektörde buna doymayıp gidilip üstüne bir da yabancı para üzerinden kredi çekilmesi.

Kur riskine ilişkin bir şirketin nasıl hareket etmesi gerektiğini platformumda yer alan firmalarda kur riski yazımda ele almıştım. Tüm kulüp yöneticilerine gerçekten okutmak lazım bu bölümü.

yayinci-kurulus
2020 yılı itibariyle hayatımıza giren covid maalesef çok sevdiğimiz futbolu da vurdu ve yayıncı kuruluş ödemeleri azaltacağını söyledi. Kendince haklı mıdır derseniz haklıdır. Mücbir sebep olmuştur hukuksal anlamda. Lakin bu durum bizim seyir zevkimizi epey azaltacak gibi duruyor.

Finansal giderleri yönetmek için ise gerçekten akıllı adamları kulübün finans bölümüne getirmek ve kendisine özellikle harcama konusunda yetki vermek elzem görünüyor. Özellikle 2020-2021 sezonunda kulüplerin yayıncı kuruluştan olan gelirlerinin azalacak olması bilinen bir husus. Bu yüzden herkes gardını almalı, yoksa kulüplerimizin çoğu oldukça ucuz fiyatlara ya bankaların olacak (bankalar bu işe girmez) ya da muhtelif yurt dışı sermayedarlara kulüplerin tek tek satıldığını göreceğiz ki bu durum Türk futbolunun gerçekten ölümü demek.

Basında yapılan gibi Türk futbolu öldü bitti gibi bir goy goya girmek istememekle birlikte halihazırda dernek statüsünde olan ve aslında halka ait olan bu oluşumlar bir gün patronlara satılırsa halkın bu duruma olan tepkisini gerçekten çok merak etmekteyim. Şahsen ben ciddi şekilde oturup düşünürüm bu durumda. Esen kalın.

yatirimkurusu

10 yıldır finans sektöründe denetçi, İngilizce biliyor.

İlgili Makaleler

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Başa dön tuşu
error: İçeriklerin kopyalanması engellenmiştir.