Nasıl Yatırım Yapılır Dersleri

Efenim bu günkü konumuz finansal piyasalarda nasıl yatırım yapılır sorusuna verilecek cevaplar. Elinize bir miktar paranız var. Bu parayla paradan para kazanıp zengin olmak istiyorsunuz. Ancak nasıl yatırım yapılır onu da bilmiyorsunuz. Bu gün sizlere hangi beklentilerinizin olması durumunda neye yatırım yapacağınızı söyleyeceğim. Yani size nasıl yatırım yapılır dersi vereceğim.

Ancak bu yazıyı okumadan evvel yatırım, birikim ve servet yazımı muhakkak okuyun. Yani yatırım amacınızı bir sorgulayın. Düzenli nakit akışı elde etmek için temettü yatırımı mı?, Servet biriktirmek için altın mı? Süper zengin olmak için değer yatırımı mı? … Niye yatırım yapıyorsunuz? Bu yazı biraz daha teknik analizsiz tradeciler için diyebiliriz. (teknik analizsiz trade olur mu onu bilemem tabi)

Nasıl Yatırım Yapılır ?

Eğer bir piyasada yatırım, birikim ve servet yazımdaki gibi servet biriktirmek değil de al-sat ile para kazanmak istiyorsanız yani trading dediğimiz işlemleri yapmak istiyorsanız piyasaya ilişkin bir beklenti oluşturmanız gerekir.

Sizlere finans piyasalarında ve okullarda anlatılmayan önemli şeylerden birisi de bu beklenti oluşturmanın nasıl yapılacağının öğretilmemesidir. Bir beklenti oluşturduğunuzda bir strateji oluşturmuş olursunuz. Ancak bir beklenti oluşturmanız sizin her zaman kazanacağınız anlamına gelmez. Hatta finans piyasalarında çoğu zaman da kaybedersiniz. Ancak en azından nasıl kazandığınızı veya ne sebeple kaybettiğinizi bilmeniz gerekir ki bunu bilmeniz için de beklentiniz yani stratejiniz olması gerekir.

Beklentilerinizde hatalar yapmanız ya da siyah kuğu dediğimiz aslında hiç beklenmeyen şeylerin gerçekleşmesi sizin başarısız olmanıza sebep olur. Eğer üstün başarı sergiler ve analizlerinizi tutturursanız da para kazanır ve mutlu olursunuz. Ancak bir kere para kazanmanız sizin sürekli kazanacağınız anlamına gelmez. Dünya o kadar hızlı değişmektedir ki ve finansal yatırımlarda bağımlı değişkeni etkileyen o kadar çok X vardır ki her seferinde sizin bu başarılı beklenti oluşturmayı becermeniz gerekir. Nasıl yatırım yapılır sorusunun cevabı da burada yatar.

Zaman Analizi

Beklenti oluşturmak ya da yatırım stratejisi kurmak ciddi bir iştir. İlk yapmanız gereken şey beklenti vadesini tespit etmektir. Yani ne kadar zamanda bu beklentinin gerçekleşmesini bekliyorsunuz? 3 Vakte kadar mı? Eğer yatırım stratejinizde cevabınız “eninde sonunda”,” 3 vakte kadar” gibi ise para kazanamayacaksınız.

Tümden Gelim

Bir başka dikkat etmeniz gereken şeyde tümden gelim yöntemidir. Finansal piyasalar uluslararası piyasalar olduğundan önce uluslararası verileri analiz etmeniz gerekir. Ekonomi ve politikayı bir araya getirmeniz şarttır. Bunun için dünya ekonomi düzeni sayfasında yazdıklarım ile uluslararası ilişkiler anlama kılavuzu yazılarını muhakkak okuyun. Dünyada lider ekonomilerin globalin hepsini etkilediğini bilecek kadar da liberalizm düşmanlığınızdan sıyrılın.

Daha sonra ülke içerisindeki siyasi ve ekonomik göstergeleri yakından izleyip doğru bir şekilde yorumlayın. Veri analizini iyi yapın. Saçma sapan verilere fazlaca önem yüklemeyin.

Daha sonra yatırım yaptığınız araçların hangi sektörler ile bağımlı olduğunu görüp ona göre ayrıca bir de sektör yorumu yapmalısınız. Temel analiz işte bu tümden gelim yönteminin bir yoludur.

Veri Analitiğine Giriş

Günümüz veri dünyası sağ olsun her konuda bize bilgi sağlıyor. Artık internette hemen hemen her konuda bedava veriye erişmek mümkün. Burada size gereken ise biraz analitik düşünme yetisi. Analitik düşünme yetisi lafını genelde iş ilanlarında çok fazla görürsünüz. Aslında analitik düşünmeden kasıt şu: mantıklı mısın?

Ulan hıyar herif, bu saydıklarının nasıl yatırım yapılır sorusuyla ne alakası var demeyin. Efenim iyi yatırım yapmanız için analitik düşünce yetisine ve veri bilimine hakim olmanız gerekir. Şöyle ki, sizin oynadığınız iki olasılıklı bir oyundur. Yani bir şeyin ya artmasına ya da azalmasına oynarsınız. Teknik analizi bir kenara bırakırsak özellikle temel analiz ve stratejik analiz kısmında yapmanız gereken şey analitik düşünmektir.

Nasıl analitik düşüneceğiz derseniz, sizin elinizdeki yatırım aracının değerini ve gelirlerini en fazla etkileyen şeyleri sıra sıra yazacaksınız. Bunu yazarken sıralama önemli. Çünkü kıçı kırık petrol stokları verisinin doları etkilemesi ile FED para politikasının doları etkilemesi aynı olmuyor. Ancak iki haberi de finansal kuruluşlar siz daha fazla alım satım yapın diye düzenli olarak sizin önünüze sunuyor. Eğer bu verilerin mantıksal önemini kavrayamazsanız bütün paranızı aracı kurumlar hacılayacak demektir.

Dolar Yatırımı

Dolar yatırımı yazısında burda yazacaklarımı sebep sonuç ilişkisi ile detaylıca anlattım. Ancak bir özet geçelim.

Reef efektif döviz kuru 100’ün altında mı üstünde mi ona bakın. Eğer rekabetçi kur uygulaması vb. Açıklamalar geliyorsa yavaştan yerli para birimine karşı dolara kayma vakti gelmiştir.

Mevduat faizi ve enflasyon oranını takip edin. Eğer reel faiz negatif ise ya da reel faizin negatife kayma olasılığı var ise (mesela enflasyon %8, tcmb faizi %9 ve hükümet faiz indir presi yapıyorsa) yerli para biriminden dolara kayış vakti gelmiştir.

TCMB faizlerini ve FED’in açıklamalarını takip edin.

TCMB rezervleri ile kısa vadeli dış borç toplamını karşılaştırın. Makas açık ise yerli paradan topuklayın.

Yukarıdaki eklediklerimden daha sinsice hareket eden ve etkisi derin olan bir veri cari açıktır. Ancak birebir tepki vermez. Uzun süre sonra etkisini gösterir. Uzun süren cari açık sorunu yerli parayı dirhem dirhem tüketir, içten içe çürütür.

Dünya genelinde savaş, dünya savaşı, pandemi, küresel ısınmayı gösterir iklimsel facialar fazla ise doları satıp altın veya türevlerine kaymanın vakti gelmiştir.

Dolara karşı yerli para birimi yatırımlarınızda CDS ile birlikte muhakkak bölgesel elektriklenmeleri ve iç siyasi süreci takip edin. Terör olaylarının azması, komşularla dalaşma ve itiş kakış, erken seçim olasılığı, hükümet eden organın içindeki ayrılıklar doları roketler. Takipte kalın.

Yatırım yaparken şunu unutmayın. Dolar bir rezerv para birimidir ve geleneksel bir talebi vardır.

ABD tahvil faizleri ve verim eğrisini takip edin.ABD tahvil faizleri artıyorsa bu doların değerinin yükseleceğinin bir emaresidir. Yine pozitif (olağan) verim eğrisi uzun vadede daha fazla faiz anlamına gelmekle birlikte tam tersi olan negatif verim eğrisi (kısa vadede yüksek uzun vadede düşük faiz) işlerin dolar için yolunda gitmediğinin ve gelecekte dolar için havanın biraz puslu olacağının bir göstergesidir.

Altın Yatırımı

Altın yatırımı yazısında kapsamlıca ele aldık. Ancak altının merkez bankaları dahil tüm dünyada geleneksel bir servet biriktirme aracı olduğunu hatırlatalım. Yani doğal eğrisi yükseliş üzerinedir. Bununla birlikte altın yatırımlarınızda küresel siyasi gelişmeler ana rol oynar. Küreselleşme ve dünya barışı kelimesi altın yatırımcıları için kötü haberdir.

Ancak yine pandemi, küresel iklim felaketleri, savaş v.b. durumlarda altıncılar kazanır. Temel tetikleyici siyasidir ve uluslararası ilişkilerin yakından takibi şarttır.

Dolar ile ters korele olduğu söylense de her daim bu şekilde olmaz. Ancak yine de altının alternatifinin dolar olması münasebetiyle ABD 10 yıllık tahvil faizlerini takip ediniz. 10 yıllık tahvil faizi artışı ve ya ABD borsalarında coşku (ralli) altın yatırımcısını olumsuz etkiler.

Borsa Yatırımı

Borsa ve borsa yatırımı yazılarımızda çok kapsamlı girişler yapmıştık ama özet olarak da bazı şeyleri belirtmek gerekli. Öncelikle bilmeniz gereken borsa yatırımı yerli para biriminden yapılır. Yani yatırım yaptığınız hissenin değeri %10 artmış ama dolar ya da altına karşı yerli para birimi %50 değer kaybı yaşamış, ve siz de hala ortalıkta “ben para kazandım, borsa üstadıyım üleyn” diye geziniyorsanız nasıl yatırım yapılır bilmiyorsunuz demektir.

Tabi bu aşamada bizim tavsiyelerimiz nispeten trade yatırımcıları için olacak ama şunu da söyleyeyim ben trade yatırımı yapmam pek. Genelde kaybediyorum çünkü. Hep tokatlıyorlar beni. Borsanın mazlumu benim hatta.

• Yatırım stratejinizi belirleyin. Trade mi? Temettü mü? Değer Yatırımcılığı mı? Belirlemediyseniz borsada yatırım stratejisi yazımı okuyun.
• İçi boş şirkete (bir masa-bir kasa), zombi şirketlere yatırım yapmayın.
• Tavsiye ile hisse senedi almayın. Telegrammış whatsapp grubuymuş vs. bunlara girişmeyin.
• Baby şirket dedikleri yeni gelişen endüstri şirketlerine yatırım yaparken gerçekten dikkat edin. O sektör şişirilmiş bir sektör mü? Gerçekten geleceği parlak mı? Ve en önemlisi firma işlerini büyütmek isterse gerekli fon kaynağını bulabilir mi?
• Baba şirketlere (BIST 30) girerken “ya kardeşim TR’nin en büyük şirketi tabi pahalı olacak” laflarına aldanmayın, yüksek fiyattan mal çakmaya çalışıyor olabilirler.
• Her daim piyasa zamanlaması yapamayabilirsiniz. Hatta çoğu zaman yapamayacaksınız.
• Ulusal iç siyaseti ve uluslararası ilişkileri iyi gözlemleyin.
• Türk borsasını yabancı kaldırır yabancı indirir. Bunu unutmayın. Buradan çıkaracağınız ders eğer işler ülke için kötü gidiyorsa (yani ülkenin dışardan görünümü özellikle kredi derecelendirme kuruluşları nezdinde negatiflere dönmüşse) topuklayın.
• Herkes alıyor diye bir hisseyi almayın.
• En mühim şeylerden biri hissenin F/K’sı, sektörün F/K’sı ve borsanın genel F/K’sı.
• Halka arzlara katılmaya gayret edin. Fiyat tespit raporlarını okuyun.
• Trade edecekseniz ciddi teknik analiz bilgisine ihtiyacınız olacak. Muhakkak değerlendirin. Bence trade işine hiç girmeyin.

Eurobond (Yabancı Para Tahvil) Yatırımı

Gelelim eurobond yatırımına. Eurobond Yatırımı için kapsamlıca bir yazımız var. Detay için oraya uğrayın muhakkak.

Eurobond yatırımı yaparken hem değere (yani hem para birimine) hem de faize oynarsınız. Yani hem TL’ye karşı satın aldığınız döviz cinsi fiyatı artmalı hem de faiz oranı çok fazla yükselmemeli, hatta düşmeli. Bunun için mevcut yazının dolara yatırım kısmını tekrar bir gözden geçirin. Uluslar arası merkez bankalarının faiz politikalarını yakından takip edin.

Gelelim faiz meselesine. Merkez bankalarının liberallerin gazlamasıyla dünyada düzenli aralıklara krize sebep olan borç meselesini çözmek için para bastığını ve genişleyici para politikası uyguladıklarını unutmayın. Dolayısıyla dünyanın krize geçeceğini hissettiğiniz an muhtemelen paraya en fazla faiz verilen andır. Direk bodoslama alın. Ama tutturamama olasılığınız yüksek.

Yabancı merkez bankalarının yani eurobond ihraç ettiğimiz dolar, euro ve japon yenini kontrol eden FED, ECB ve BOJ’un para politikalarını ve bu ülkelerin enflasyonlarını kontrol edin. Eğer enflasyon yüksek ise muhtemelen faiz arttırımı gelecektir. Dolayısıyla aldığınız eurobondların değeri düşecektir. Özetle yabancı ülkelerin merkez bankalarının faiz arttıracağını düşünüyorsanız çok fazla eurobond girmeyin. Faiz oranı düşük demeyip gidin dolar vadeli mevduatı filan bağlayın.

Tam tersine eğer dünya genelinde yoğun bir kriz var ve faiz oranlarının giderek düşeceğini düşünüyorsanız hemen gidip eurobonda bağlayın. Bu halde ilerleyen zamanda yüksek faiz almış olursunuz.

Yerli Para Birimi Yatırımı

Yerli para biriminden kastım tahvil ve vadeli mevduat. Bu da tıpkı eurobond yatırımları gibi ama sadece onun TL versiyonu. Tabi şunu ekleyelim. Normalde borsa yatırımı da bir yerli para birimine yatırımdır. Ancak bu kısımda borsayı kastetmiyoruz.

Özetle ülkede gelecek döneme ilişkin olumsuz beklentileriniz var ise, ülkenin mevcut ekonomik gidişatını beğenmiyorsanız, enflasyon çok fazla olacak, kur burada durmaz çok açık var, vs. diyorsanız yerli para birimine yatırım yapılmaz.

Tam tersi ülke şahlanacak, paralar GOÜ’lere akıyor babuş yardıracağız, petrol bulduk zengin olacağız, AB pazarı bize kaldı, vs. diyorsanız yerli para birimine girilir. Çünkü bu öngörüleriniz ve tahminleriniz gerçekleşirse emin olun yerli para birimi diğer para birimlerine göre çok ciddi kazanç sağlayacaktır. Özellikle bu durum için FED ve ECB ile BOJ’un para politikalarını takip edin. Tabi bu ülkelerin her faiz indiriminde ya da para arzında para bize akacak diye bir kaide yok. Bunun için tüm şartların (ülke iç politik vaziyeti ve genel iktisadi pozisyon) uygun olması gerekir.

Tahvil yatırımlarınız için de yukarıdaki varsayımların aynısı geçerlidir. Burada bilmeniz gereken eğer ilerleyen dönemde TCMB’nin faiz arttıracağını düşünüyorsanız kesinlikle TL varlık alımı yapmamanız. Ancak ilerleyen dönemde tam tersi TCMB faiz düşürecek diyorsanız derhal tahvil almalısınız. Faize bu şekilde trade yatırımı yapılır. Çünkü faiz artarsa elinizdeki tahvilin fiyatı düşer ve zarar edersiniz.