Hawala Nedir ?

Cümleten selamlar. Bu yazımızda konumuz kara para aklama süreçlerinde sıklıkla kullanılan bir gayriresmi para transfer yöntemi olan hawala nedir meselesi. Yöntem özellikle terör örgütleri tarafından sıklıkla kullanılmaktadır.

Bitcoin vs. olmayan dönemlerde popüler olan ve savaş, iç karışıklık v.b. hadiselerin fazla olduğu yerlerden parayı çıkarmanın etkili bir yöntemi olan hawala nedir meselesine girişimizi yapalım.

Hawala Nedir ?

Hawala aslında arapça havale kelimesinin latin alfabesiyle yazılmış şekli diyebiliriz. Günümüzde Türkçe’ye de geçen havale aslında. Yani bildiğin para transferi.

Hawala sisteminde işlemlerin tamamı döviz büroları üzerinden yürütülüyor. Mesela Suriye’de iç karışıklık çıktı diyelim. Siz de Suriye’de yaşayan bir tüccarsınız, paranız çok. Türkiye’ye 250.000 USD gönderip konut alırsanız vatandaşlığı alıyorsunuz. Ancak şöyle bir sıkıntı var. Bu işi bankayla yapmak istemiyorsunuz. Çünkü iç karışıklığın bitmesini müteakip Suriye’ye geri döneceksiniz. Eğer parayı resmi kanallardan yani banka vs. aracılığı ile transfer ederseniz geri döndüğünüzde hükumet sizi fişleyecek, hapse atacak ya da türlü işkencelere maruz kalacaksınız.

Hemen Suriye’de kuyumcu, döviz bürosu tarzındaki yerlere gidip durumu izah ediyorsunuz. Bunların tamamının İstanbul’da Kapalıçarşı’da bağlantısı olan tüccarlar ve banka şubeleri gibi şubeleri var. Kendileri de parayı fiziken göndermiyor zaten. Siz transfer etmek istediğiniz parayı Suriye tarafındaki kuyumcu/döviz bürosuna veriyorsunuz. Buradaki döviz bürosu işlemi kayıtlarına alıyor ve Kapalıçarşı’daki diğer şubesine bildiriyor. Size bir işlem şifresi veriliyor. İstanbul’a Kapalıçarşı’ya geldiğinizde bu işlemi ve şifresini söylediğinizde parayı size veriyorlar.

Bu işlem için arada süre geçmesine de gerek yok. Başka bir senaryoda karşı tarafta anlık olarak parayı alacak bir kişi var ise anlık olarak da bu transfer gerçekleşiyor. Hawala sistemi için swift sisteminin gayri resmi versiyonu diyebiliriz. Ve tabii ki biraz daha özgür ve az maliyetli olanı aslında.

Hawalayı Kimler Kullanıyor ?

Yöntem çok popüler bir yöntem. ABD’deki 11 Eylül saldırılarının finansmanının bu şekilde sağlandığı söyleniyor.

Karapara olarak nitelendirdiğimiz suç gelirlerini sisteme sokmadan ülkeler arası transfer edebileceğiniz tek yöntem de açıkçası hawala sistemlerini kullanmak.

Yine Almanya’dan Türkiye’ye gelen dövizlerin sıkı bir devlet kontrolünden geçmesi nedeniyle transferlerin bir kısmının bu şekilde yapıldığı biliniyor.

Yani işin sadece terör bacağı yok. Bir çok kişi hawala yöntemini ülkelerin uyguladığı para transfer kısıtlarını delmek için kullanıyor. Örneğin Türkmenistan’dan bahsedebiliriz buna örnek olarak. Türkmenistan’dan para çıkarmak kolay değildir. Kamu bunu sıkı bir şekilde kontrol eder ve bir ticaret söz konusu değil ise o parayı dışarıya çıkaramazsınız. Tek bir istisnası var. O da hawala sistemi.

Bunun dışında özellikle Orta Asya ve Afrika gibi finansal erişimin kısıtlı olduğu ülkelerde hawala modeli çok fazla kullanılmaktadır.

Yine bizzat tanık olduğum bir hadiseyi de anlatayım. Hawala nedir niye kullanılır iyice kafanıza oturur. Bir abiyle tanıştık. Abi demir- çelik v.b. işi yapıyor. Bir yandan da Afrika ülkelerinden ithalat yaptığı da oluyor. Piyasanın ihtiyacına göre değişiyor vaziyet. Bu abiyle yemek yiyoruz. Gitti geldi vs. dedi abi işimiz var. Afrikadan çelik getircez. Ama şöyle bir sıkıntı var. O ülkeden çelik ihracatı ciddi sıkıntılı. Bunlar kaçak göçek o ülkeden çeliği çıkartıyorlar. Bu malı teslim alıyor. Malı teslim aldığında da parayı hawala ile gönderiyor bir güzel. Resmi bir kayıt var mı ? Yok. Ticaret devam ediyor.

Parayı Fiziken Ben Götürsem Olmaz Mı ?

Çıkaramazsınız efenim. Yassah gardeşim. Belirli bir tutarı geçtikten sonra yasak. Yanlış bilmiyorsam yurt dışına fiziken yanınızda en fazla 10.000 Euro/USD götürebiliyorsunuz. Bunun üstünü götüremezsiniz. Diğer ülkelerde de bu şekilde aslında. Türkiye’de bu düzenlemeyi yapan ticaret Bakanlığı ve Nakit Kontrolleri diye de bir genelgemiz mevcut. Ordan takip de edebilirsiniz.

Ha 10.000 Euro/USD’yi nasıl çıkarıyorsun? Beyan vermeden çıkarıyorsun. Bu tutarı geçersen ve beyanda bulunmazsan gümrük memuru seni yakalar ve ciddi cezalarla karşı karşıya gelebilirsin. Buna da nakit beyan formu deniliyordu yamulmuyorsam.

Ha benim özel jetim var, ben bunun içine gömücem parayı vs. filan fikirleri kenara koyun. Bu sefer ciddi ciddi kara para aklama soruşturması geçirirsiniz. Zaten buradaki 10.000 USD sınırı sizin için de (evet jetiniz olsa da) geçerlidir.

Hawala Büyük Bir Şirket Mi?

Efenim şimdi bankalar aracılığıyla yapmakta olduğunuz havale işlemleri dışında kalan bütün para transfer şekillerine hawala deniyor. Yani bunlar tek bir şirket, dünya genelinde bir organizasyon değil. Hatta çoğu küçük küçük iki farklı ülkede kuyumcu/döviz bürosu açabilme imkanı olan elemanlar.

Bu gün özellikle güneydoğu asya’da Hue, Fei-CHien, Hui Kuan, Hundi ve Phei Kwan gibi bir çok alternatif gayriresmi para transferi yapılabiliyor. Bunlar yöntemlerin adı sadece. İşin temel mantığı hep aynı.

Hawalanın Tarihi

Hawala sisteminin temeli yine Güneydoğu Asya ülkeleri olup 8. Yüzyıla kadar dayanır. Sistemin çıkış sebebi 8. Yüzyılda haliyle bir elektronik fon transfer sisteminin mevcut olmamasıdır. O dönemlerde EFT yapılamıyor diye ticaret, ihracat, ithalat yapılmıyor gibi bir durum yok.

Özellikle ipek yolu üzerinden ya da baharat yolu üzerinden gayette güzel ticaret yapılıyor. Şimdiki zamanlarda olduğu gibi doğu o dönemlerde de üretim merkezi ve aslında hawala sisteminin doğu da başlaması oldukça anlaşılır.

Sonuçta malı üreten /satan tahsilatını bir şekilde yapmak zorunda. O dönemde parayı fiziksel olarak taşımak şimdiki gibi devletler tarafından kısıtlanmamış olsa da haydutlar, eşkıyalar gibi o paranıza çökmek isteyen sonsuz sayıda adam var. Yöntem bu gibi engellerin aşılması ve ticaretin kolaylıkla sağlanması üzerine kurgulanmıştır esasen. Başta Müslümanlar arasında çok popüler olan bu sistem süreç içerisinde hunharca gelişmiş ve günümüze erişmiştir.

Hawalardarların Kendi Arasında Anlaşması

Yaptığım araştırmalar ve incelemelerde hawaladarların çoğunun aslında aynı aileden ya da sermaye gruplarından olduklarını, bunların farklı ülkelerde iki döviz bürosu açarak işe başladıklarını öğrendim. Dolayısıyla hawaladarlar arasında fiziki bir para transferi gerçekleşmediğini düşünürseniz netleşme için ciddi bir vadeleri var. Ancak her yaptığınız işlem sonunda netleşme olmadığı gibi gün sonları hafta sonları gibi kısa vadelerde de netleşme yaşanmıyor.

Hawaladarlar netleşecekleri zaman yani gerçekten bir ülkeden başka bir ülkeye para transferinin gerçekleşmesi gerektiği zaman bir para transferi yapılması gerekiyor. Küçük tutarları western union, moneygram vs. gibi bir çok yöntemle gönderebilirsiniz. Ancak eğer tutar büyürse ve gönderdiğiniz tutar USD, Euro ya da altın gibi çok kullanılan birimler ise parayı gönderdiğiniz ülkenin hükumeti bunu uyum anlamında inceleyecektir.

Burada da parayı ne şekilde elde ettiğinizi ispatlayacak yani bir vergi incelemesine tabi tutulacaksınız. Yine para transferinin sebebini de açıklamak durumundasınız ki bu oldukça fazla kağıt v.b. işlem demektir. Yani hawaladarlar fiziken para taşımazlar.

İşte zaman içerisinde oluşan dengesizliği netleştirmek için genelde fatura sahtekarlığı dediğimiz işin bir ucunun hayali ihracat/ithalata değindiği bir süreç yürütülür. Burada kesiyorum, çok detaya girmeye gerek yok.

Hawalacılar Paramı İç Edebilir Mi ?

Böyle bir olasılık tabii ki var. Çünkü hawala sistemi tamamen güven üzerine inşa edilmiş bir kurum. Ancak iç eder mi? Çok zor bir olasılık. Şöyle ki aranızda ticaretle uğraşanlar, bankacılık yapanlar muhakkak vardır. Ticaret ya da bankacılık işlemlerinin büyük bir kısmı kağıtlar, sözleşmeler ve yükümlülükler üzerinden dönse de günün sonunda bir şekilde karşı tarafa güvenmeniz gerekiyor.

Eğer belirli bir süre ticari hayatınız var ise zaman içerisinde güvenilirliğiniz artacağından bir çok işlemde size şüpheyle bakılmıyor. Bu ise sizinle daha fazla kişinin irtibata geçmesi ve daha fazla kişinin sizinle ticaret yapması demek. Yani güven, para kazandırıyor.

Hawalacılar için de sistem bunun üzerine kurulu. Ha baktığımızda hawalacıların ağırlıklı kısmının aynı aileden olduğunu görüyoruz. Tıpkı zamanında kutsal dinler tarafından yasak edilen faiz ile yalnızca Yahudilerin uğraşması gibi hawalacılık işi de belirli aileler tarafından geliştiriliyor.

Yani adamın muhtemelen sizden çarpacağı para onun itibarını zedeleyecektir. İtibarının zedelenmesi ise sizden çarpacağı paradan daha fazla kazanç kaybına neden olacaktır. Dediğim gibi burada aileler bu işi yapar ve bu ailelerden birinin  herhangi bir mensubu kendi itibarını zedelerse onu sert bir şekilde cezalandırır. Çünkü ailenin kalanı bu iş ile geçimini sürdürmektedir. Özetle ona verdiğiniz parayı çarpmak pek de mantıklı değildir hawaladar için. Ancak yine de bu risk her daim var. Hawala sistemiyle gönderdiğiniz paraların tutarı arttıkça bu konudaki risk de artmaktadır.

Hawaladarın Kazancı Nedir ?

Hawaladarların iki temel kazancı vardır. Bunlardan birisi para transferinden aldıkları komisyon tutarları ki bu kazançlarının ana unsurunu oluşturur. Ancak bunun yanında kur farkından da kazanç sağlarlar. Özellikle bir ülkeden başka bir ülkeye transferde genelde parayı gönderen bulunduğu ülkenin parasını hawaladara yatırır. Parayı alan ise yine bulunduğu ülkenin parasından ya da dolar kurundan alıcıya parayı teslim eder. İşte hawaladarın ikinci kazancı buradaki kur farkından ortaya çıkar.

İşlem muhteviyatı itibarıyla gayriresmi olsa da hawaladarlar size kur konusunda geçirmez. Kar eder ama geçirmez. Bu gözler döviz bürolarının bankalardan çok daha düşük kur makasıyla işlem yaptığını gördü.

Hawala nedir yazımızın sonuna geldik efenim. Esen kalın, kayıt içinde kalın.