Bre-x Skandalı: Bir Altın Manipülasyonu

Yağmurlu bir güz akşamı (girişe bak girişe) çocuğun erken yatması ve hanımla yapacak iş bulamayıp tv de 3. Sınıf bir amerikan aksiyon filmi izleyelim dememle başladı altın filmi ile tanışmam. Film, konusunun dolandırıcılık üzerine olması nedeniyle çok dikkatimi çekmiş olsa da fırsat bulup bir türlü yazamamıştım. Nasip bu güneymiş arkadaşlar. Mevzumuz bre-x skandalı, toplaşın. Altın yatırımcıları siz de gelin len kültürlenin biraz. 

Filmi izlemeyenler izlesin bu arada. Çok keyifliydi benim için. 

Maden Şirketlerini Bankacı Olarak Sevmeme Sebebim

Tabi mevzulara detaylı dalmadan evvel hafif de spoiler vermek pahasına bu şirketlere ön yargılı olduğumu sizlere söyleyeyim. Şahsen maden firmalarını riskli bulurum. Bunun sebebi ülkemizde yaşanan meşhur bir vaka ama buraya yazamam. Benden kan alırlar.

Ancak bir banka olduğunuzu düşünün. Bir kasa bir masa, üç beş tane eleman gelecek diyek ki kardeş biz araştırdık, şuralarda maden var. Kazıcaz, bize finansman sağla.

Şimdi madencilik şirketlerine kredi vermenin şöyle riskleri var. Birincisi adamlar gerçekten üfürüyor olabilir. Yani tokatçı tayfa olabilir ve sen istediğin kadar danışma al, proje ekibine kazdırt o adam seni isterse öper. Anlaman mümkün değil. Bre-x skandalı bunun bir örneği.

İkincisi bu firmaların nakit akışları günlük oynayabilir, senin kredi geri ödemesi için hazırlamış olduğun projeksiyon lappada kucağına kalabilir. Çünkü değerli metal yatırımında en büyük risk bu değerli metallerin fiyatlarının hop oturup hop kalkmasıdır. Hiç bir firma size maden çıkarma maliyetinin her zaman maden satış fiyatından daha düşük olacağı garantisini veremez. Mümkün değil. Bu firmalara verilen krediler de genelde bundan batar aslında.

Üçüncü ve son olarak da bunların projeksiyonlarında kesinleşmiş rezerv ve muhtemel rezervden genelde muhtemel rezervin kullanılıyor olması. Çok detaya girip bankacı mavrasına döndürmeyeceğim işi.Derdimi anlattım diye düşünüyorum.

Bre-x Firmasını Tanıyalım

Şirket esasen kanada merkezli bir holding. Holdingin de kendi adında bir madencilik şirketi var. Şirket yazımızın da başrol oyuncusu David Walsh tarafından 1989 senesinde kurulmuş, 93 yılına kadar full zarar etmiş bir şirket. 

Tabi şirket için her altın madenciliği yapan firmada olduğu üzere en mühim mesele keşif. Yani altın madeni keşfi. Keşfi yaptıktan sonra iş kolay zaten. Keşif derken öyle harala gürele gidilip toprağı kazıp “lan bundan altın çıktı kazmaya devam edelim,kesin vardır bir şeyler” diyerek olmuyor. 

Altın Madeni Keşfi Nasıl Yapılır ?

Efenim günümüz maden şirketleri altın madeni ile birlikte yüzeyde var olan madenleri ve toprak yapısını sahada kontrol ederler. Bu formülün tuttuğu alanlar tespit edilir ve ilk iş madenin boyutunu ve derinliğini tespit etmektir. Çünkü buna göre maliyetlendirme ve proje analizi yapılması gerekir. Bu sürece kadar işi jeologlar yönetir.

Akabinde sondaj ve örneklemler alınır. Daha sonra iş eğer karlı olacaksa kamudan alanın kiralanması/alınması, bu işlerin finansmanı ve kurulum süreçleri başlatılır.

Bre-X Altını Nasıl Keşfetti ?

93 yılında ise işler değişiyor. Şirket ortağı walsh ın tanıdıklarından Jeolog Felderhof Endonezya’da Busang nehrinin yakınlarında Kalimantan mevkiinde bir arazi almasını söylüyor. Walsh da buna uyup araziyi satın alıyor. Daha sonra şirketin proje yöneticilerinden de olan michael de guzman maden keşfini yapıyor. De guzman’ın tahminlerine göre takriben 2 milyon ons altın görünür ve muhtemel rezervi bulunduğunu iddia ediyor.

Bu keşif önce 95′ senesinde 30 milyon onsa, 97’de  60 milyon onsa, 97’de 70 milyon onsa yükseliyor. 

İşin Borsa Bacağı

Malumunuz bu yabancı diyarlarda irili ufaklı tüm şirketler bir şekilde halka arz ediyor. Bizim bre-x firması da 89′ da zaten halka arz olmuş tipik bir penny stock esasen. Şirketin 97′ senesinde yapmış olduğu açıklamalar ile kuduran hisseler en sonunda hisse başı 280 doları görüyor. En tepe noktasında şirket değeri takriben 4.4 milyar dolara kadar geliyor. Peki ortada ne var: muhtemel altın rezervi. Ahahahahaha… 

Bak borsada bu değer yatırımı konusunda insana satamayacağın şey yoktur. Anasını laciverde boyar babasına manken diye kapatabilirsin. Çünkü hayal satıyorsun abi. Bu hayatta en çok kazandıran iş hayal satmaktır. Bunu asla unutmayın. 

Bu hikayede de borsada satılan hayal normalde penny stock olan bir hissenin gelirlerinin artacağı beklentisiyle hisse senedi fiyatının artacağı ümididir.

Devlet Babuş Geliyor

Aşina olduğunuz üzere bir yerde gelir varsa orda yüce devlet biter. Burda da öyle oluyor ama bu sefer normal yöntemle değil işten pay almak üzere. Yukarıda belirttiğim rezerv artışları sonrasında bir kaç tane özel sektör firması bre-x firmasına ortaklık teklif ediyor. Ancak şirket kabul etmiyor. Fakat işin içine Endonezya hükümetinin başbakanı Suharto giriyor. Haliyle adamın izniyle, onun topraklarında maden çıkartıyorsun. Yani ortaklığı reddedeyim gibi bir şey yok. Yerler adamı.

Bre-x yöneticilerinin kafası sağlam. Hemen başbakan Suharto’nun oğlunu ortaklık görüşmeleri için işe alıyorlar. Anlaşma tamamlanıyor. Yapılan anlaşmaya göre Bre-x ile Endonezya devleti ortaklığında kurulan şirketten bre-x firmasına %45 hisse ve madeni işletme hakkı 30 yıllığına veriliyor.

Bre-x Skandalı: Ortaya Çıkması

Skandal jeolog de guzman’ın helikopterden intihar ederken (niye helikopterden atladığına ilişkin zerre fikrim yok, sanırım bir sıkıştırma olayı) hacı bizim maden işleri yalan, hepsi manipülasyon demesiyle ortaya çıkıyor.

Şirket hemen yeni bir jeolog istihdam edip sahayı tekrar analiz ettirince mesele ayyuka çıkıyor. Meğer eser miktarda altın varmış sahada.

Nafile Çabalar

Endonezya hükümeti hemen anlaşmadan çekiliyor. Şirket ise hemen yeni uzmanların yeni raporlar hazırlaması gerektiğini ve kanaatin kesinliğe ulaştırılması gerektiğini söylüyorlar.

Hemen bağımsız bir firma ayarlanıyor. Rapor ortaya çıkınca usulsüzlük şekli de kesinleşiyor. Meğer eski jeolog de guzman sahadan test için alınan örneklerin üstüne yine bölgede bulunan altın tozlarından serpiştirmiş. Böylece rezerv raporları manipüle edilmiş.

Hatta araştırmalar derinleştirilince maden de bir dönem de guzman ın ofisi yanıyor. Bunun da kasıtlı olarak çıkartılmış bir yangın olduğu düşünülüyor.

Haliyle bre-x firmasının hisseleri önce çakılıyor, akabinde ise borsa kotundan çıkarılıyor. Şirket hemen iflasını açıklıyor zaten.

Sonuçlar

Efenim firma batıyor, çok sayıda hissedar dava açıyor ancak batan firmadan ne alacaksın? O da hikaye. Girene girdiğiyle kalır genelde bu işlerde. 

Şirket sahibi walsh hiç bir şekilde sürece müdahil olmadığını, hatta arazinin kendisine de bu vaatlerle satıldığını, esas mağdurun kendisi olduğunu söylüyor. Daha sonra da Bahamalar’a yerleşip vefat ediyor.

Filmin sonunda Walsh’e bir mektup geliyor ve gibraltar adalarında bir bankadan 82, mio. Usd lik çek görünüyor. Bunu doğrulayan hiç bir resmi rapor yok. Ancak Walsh’in gibraltar benzeri Bahamalar’a yerleşmesi, yine de guzmanın olduğu iddia edilen cenazenin ağzının yüzünün parçalanmış olması ve cenazenin ancak parmak izinden doğrulandığının söylenmesi adamı bir gıcıklandırmıyor değil.

Efenim bre-x skandalı yazımızın sonuna geldik. Esen kalın, altınla kalın.