Finansal Skandallar

HSBC Skandalı

Efenim cümleten selamlar. Bu yazımızda konumuz wells fargo şirketinin temel stratejisi olan ve özel olarak platformumuzda da ilgilendiğimiz süpermarket bankacılığının hangi aşamaya gelebileceğinin bir göstergesi olan HSBC skandalı.

HSBC’yi Tanıyalım

HSBC, merkezi Londra’da olan, uluslararası bir yatırım ve finansal hizmetler servisi holdingidir. Öyle uluslararasıdır ki dünyadaki en büyük 7. Bankadır. Açılımı Hong Kong- Şangay Bankacılık Şirketidir. (Hong Kong- Shangai- Banking- Corporation).

Eğer bankacılık hakkında bir bilginiz yoksa sırayla şu aşağıdaki yazıları okuyup öyle gelin.

Banka Bilançosunu Anlamak, Bankalar Nasıl Para Kazanır?, kara para aklama

Yukarıdaki yazıları okuduğunuzda aklınızda şöyle bir şey oluşacak: Banka kar etmek maksatlı çalışan bir şirket (kamu bankaları hariç). Ekonomik işlem süreçlerinde çok önemli bir yer ediniyor ve ekonominin daha hızlı akmasını, işlemlerin daha hızlı tamamlanmasını sağlıyor. Bu yüzden sistemik olarak önemli yeri var. Hükumetler, ekonomi yönetiminde bankalardan ciddi şekilde faydalanıyor. Zaten yazının devamında yani davanın sonucunda ABD’li mahkemelerin bu kadar ağır suçlara yalnızca para cezası verip geçtiğini göreceksiniz. Too big to fail’i her yerde hissediyoruz gerçekten. Eğer too big to fail bir firmaysan karışamayacağın suç yok gibi görünüyor. Gerçekten bu dünyada para her kapıyı açıyor.

HSBC Skandalı

HSBC’nin adı kara para aklama skandallarıyla ciddi şekilde beladadır. ABD devletince sırasıyla 2003, 2010, 2012 ve 2015 yıllarında yani tam dört kez soruşturma geçirmiş ve her defasında “tamam abi bir daha yapmayacağız” diyerek bir miktar ceza da ödeyerek bu işten sıyrılmışlardır.

Bizim bahsedeceğimiz skandal 2012 yılındaki skandal. Çünkü bence bunların arasında skandal olarak en büyük olay bu ki, zaten bu skandal sonucunda ABD, HSBC’ye, Meksika’da ki uyuşturucu kartellerinin kara para aklanması olayıyla alakalı tam 1,9 milyar USD ceza kesmiştir.

hsbc-kara-para
Resim Sabah gazetesinden bir internet haberi başlığından alındı. Haber içeriği gerçek mi bilmiyorum ama umarım gerçek değildir.

Bankalardaki Uyum Birimi Ne İş Yapar ?

HSBC skandalı meselesini anlamanız için bankalardaki uyum birimlerinin ne iş yaptığını ve süpermarket bankacılığı içerisinde hangi aşamaya geldiğini bilmeniz gerekir.

Bankaların para kazandığı işlerden birisi vadesiz olarak mevduatlarda tutulan paralardır. Çünkü vadesiz mevduat demek sıfır maliyet demektir ki banka bu tutarı gecelik piyasada diğer bankalara ya da merkez bankasına satarak ciddi miktarda para kazanabilmektedir. Bankadaki vadesiz mevduat miktarını arttırmak istiyorsanız başta faaliyet gösterdiğiniz ülkedeki ticaretten pay almanız gerekir. Özellikle günümüzde nakit kullanımı azalmıştır. Firmalar birbirlerine olan borçlarını, ödemelerini hesaptan hesaba yaparlar. Yani ticaret ağı içerisinde ne kadar çok var iseniz banka o kadar çok para kazanabilmektedir.

Ticaretten Pay Ağı

Örneğin sizin yönettiğiniz A firmasının, B firmasından mal alması nedeniyle borcu var diyelim. Mal alımını kredi kullanıp yapacaksanız. Krediyi X banktan kullandınız. Parayı da B firmasına nakit götürmek yerine EFT ya da havale dediğimiz sistemle B firmasının başka bir banka hesabına aktarmak istiyorsunuz. Eğer B firmasının X bankta hesabı var ise siz EFT masrafından kaçınmak ve havale işlemi daha ucuz olduğu için B firmasının X bank hesabına tutarı gönderirsiniz. Banka burada hem kredi kullandırıp oradan para kazanmış olur hem de para B firmasının hesabına gittiği için şayet B firmsaı parayı nakit olarak çekmez ya da başka bir bankaya göndermezse (ki en az bir gün duracaktır orada) bundan kar etmiş olur. Ticaret ağında yayılma dediğim kavram budur.

İşte bankaların çoğu bu ticaret ağını geliştirmek için firmaların yurt dışı para transferlerini de yapmaya çalışır. Bunun bir sebebi yukarıda size izah etmiş olduğum vadesiz mevduat ve transferlerden alınan komisyon olmakla birlikte bir diğer sebebi de uluslararası anlamda bankaların borçlanma işlemleridir.

masak
Masak, açılımı mali suçları araştırma kurumudur. Maliye Bakanlığı nezdinde çalışan masak’ın tüm bankaların uyum görevlileri ile ortak bir sistemi olur. Bankacılar şüpheli işlem bildirimi ile mükelleftirler.

Uyum Birimi vs. Finansçılar

Konunun iyice detayına giriyoruz ama bunu anlatmam lazım yoksa kafanızda oturmaz. Şimdi bir banka sadece iç piyasadan, mevduattan vs. alarak kredi vermez. Finansmanını yurt dışından da yapmaya çalışır. Genelde buna sendikasyon denir. Sendikasyon işleminde mesela bir Türk bankası uluslararası piyasaya çıkar ve şunu der: kardeş ben kredi vermek istiyorum, ama kaynak yetersizliğim var, bana borç para verin, ben bunları kredi olarak vereyim, size de pey der pey ödeme yapayım. Tabi finans piyasası da buna hayır demez. Üç-beş banka birleşir bu bankaya sendikasyon kredisi verilir.

Ancak kritik bir nokta var. Fiyatlama. Bu bankaya nasıl fiyatlama yapılacak. Fiyatlama yapılırken ülke riski, banka riski, sektör riski, önceki ödeme durumları vs, incelenir. Ancak bir nokta çok önemlidir. Sendikasyonda bulunan yani bankaya kredi verecek olan finans kurumları şunu sorgular: Bu adam benden kredi istiyor da benim hesaplarımdan ne kadar uluslararası para transferi geçiriyor. Çünkü sendikasyoncu finans kuruluşu da bu işten para kazanmaktadır. İşte bu yüzden bankalar uluslararası para transferi işini çok sever. Ancak bu transferlere sürekli sorun çıkarttığı için uyum birimlerini sevmezler, dışlarlar. Bizim para kazanmamızı engelliyor filan denir genelde.

Uluslararası para transferi sorunlu bir süreçtir. Bunun sebebi uluslararası para transferi sırasında çok fazla kara para aklama hadisesi yaşanmasıdır. İşte bankadaki uyum birimi tam olarak bu uluslararası para transferlerinin uluslararası uyum yasalarına uygun olup olmadığını kontrol eder. Nasıl kontrol eder?

Uyum Birimi Nasıl Çalışır?

Tüm bankalar bir uyum birimi bulundurmak zorundadır. Eğer bu birimi bulundurmazsanız bankacılık faaliyetleriniz askıya alınır. Uluslararası para transferinden pay alamazsınız. Yani oyunu kuralına göre oynamak zorundasınız. Uyum birimleri ortak bir program kullanır. Kullanılan programlarda bu güne kadar para aklama ile suçlanmış, ABD yaptırımlarını delen (ABD’ye dünyanın jandarması derken dalga geçmiyordum), uyuşturucu-kaçakçılık işinden ceza almış adamların ve şirketlerin listesi bulunur. Siz bir müşteri olarak uluslararası bir para transferi yapmak istediğiniz de talebi alan banka birimi önce uyum birimine gönderir ve olur alır. Olur aldıktan sonra karşı bankaya haber verilir (swift mesajlaşması ile). Karşı banka da kendi uyum biriminden onay alır ve işlem gerçekleşir. Uyum birimi ve banka çalışanı şüphelendiği işlemleri tespit etmek, raporlamak ve form doldurmak zorundadır.

Yine mesela diyelim ki cebinizde 1.000.000 TL’niz var. Uyum mevzuatlarına göre bu tutar uyum birimi denetiminden geçirilmelidir. Yani “bankaya gidip hacı bende para var şu hesaba yatıralım” deyince sizi konfetilerle karşılamayacaklar. Gerçi süpermarket bankacılığında karşılıyorlar o ayrı mesele. Siz parayı hangi hesaba yatırmak istediğinizi söyleyince bankacı eleman uyum birimine haber verir ve yatıracağınız hesabın terörizmin finansmanı ya da kara para aklama işi ile bir alakası olup olmadığı sorgulanır. İşlem uyum biriminden geçerse süreç tamamlanır.

Ve ek olarak para transferinin kaynağı sorulur. Bunun için genelde ithalat/ihracat işlemleri ve proforma faturalar kaynak gösterilmektedir. Çünkü uyum birimi bazen olağan işlemlerde de takılma yaşayabilmektedir. Uyum birimini rahatlatıp işleme onay alabilmek için ek evrak ister. Yani kardeşim sen bu parayı yolluyon da niye yolluyon? 500.000 USD’yi hayrına gönderecek halin yok. Sen de çıkarır fatura gösterirsin.

Eğer uyum birimi işlemdeki isimlerden şüphelenir ya da karşı taraf fatura v.b. ibraz edemez ise SAR denilen şüpheli işlem bildirimi düzenlemek banka ve çalışanlarının yükümlülüğüdür. SAR ibrazı gerçekleştikten sonra da o işlemler sonuçlanana kadar bir daha bu kişilerin işlemleri yapılmaz, ortak sisteme şüpheli listesine bu kişilerin girişi yapılır.

uyum-birimi
Öyle bi’ manzara resmi koyayım dedim, içim sıkıldı.

Uyum Birimi Denetiminden Nasıl Kurtulunur?

Uyum birimi denetimden kurtulmanın iki yöntemi vardır. Bunun için içerideki elemana yedirmeniz ya da üst yönetimden birilerini tanıyıp işlemi pas geçmelerini istemeniz gerekir.

Peki sistem nasıl alt edilecek? Diyelim ki cebinizde pis işlerden kazanılmış yani kara para olarak niteleyebileceğimiz 500.000 USD para var diyelim. Ancak bunu yatırabileceğiniz bir hesap yok. Çünkü parayı yatırabileceğiniz hesapların tamamı uyum kontrolünden geçmeyecek.

İşte bu halde uyum sistemini atlatmanız gerekir. Bunun için ise içerideki adamın yapması gereken, bir hesabına para yatırılacak kişinin ya da şirketin adının tam ortasına ya da kenarına köşesine bir harf eklemek, tire çekmek, nokta koymaktır. Sistem tam eşleşme sağlamadığı müddetçe bunu sıkıntılı işlem olarak görmez/göremez.

Gelelim HSBC’ye

HSBC yukarıda bahsettiğim yöntem ile (hesap sahiplerinin adının yanına tire, nokta virgül eklemek suretiyle) Meksika uyuşturucu kartellerinin en belalısı Sinaloa kartelinin milyarlarca dolarını hesaplara geçmiş ve transferini yapmıştır. Sinaloa Karteli dediğim de isim bir yerden tanıdık gelmiyorsa El Chapo (Guzman)’dan hatırlayabilirsiniz. Bu kartel o kadar büyük bir karteldir ki El Chapo’nun oğlu hapishaneye tıkıldığında bir şehri baştan aşağıya yakmışlardır. Tabi bunların ABD devletince palazlandırıldığı da çok fazla söylenmekle birlikte ortada ciddi bir kanıt bulunmamaktadır. Yine bu süreçte bizdeki bazı bankaların karşı karşıya kaldığı ABD yaptırımlarını delme suçu da HSBC tarafından işlenmiştir. Yapılan incelemelerde HSBC skandalı nın küçük bir kısmını oluşturasada yine bu süreçte HSBC’nin ABD’nin İran ve Kuzey Kore’ye uyguladığı yaptırımları deldiği tespit edilmiştir. Bu yaptırımlar hakkında daha fazla bilgi almak için muhakkak swift yazımı okuyun.

Yapılan incelemelerde HSBC’nin 881 milyon USD uyuşturucu parasını akladığı ve uluslararası kartellere aktarma işlemlerine aracılık ettiği, 660 milyon USD ise ABD’nin yaptırım listesinde bulunan ülkelere transfer işlemine aracılık ettiği tespit edilmiştir. Bu yüzden tam 1,9 milyar USD ceza ödemiştir.

HSBC aldığı bu cezayı ABD devletiyle anlaşmaya giderek ödemiş, hiçbir yöneticisine ceza vermemiş, sadece işlemleri görmeyen çalışanları şutlamıştır. Soruşturma sonucunda da ABD devletine “biz bir daha ki sefere dikkat edicez abi” deyip mahkemeden kılsız tüysüz uzamıştır.Yani savcılar HSBC skandalı nedeniyle HSBC hakkında herhangi bir kovuşturma yapmamıştır.

hsbc-logo

Süpermarket Bankacılığı Bağlantısı

Gelelim bu iki konuyu birleştirmeye. Gerçi okurlar muhtemelen kafasında süreci tam oturtmuştur ama biz de birkaç ekleme ile konuyu aydınlatalım.

Süpermarket bankacılığının popüler edilerek sadece satışa odaklanılan bankalarda, başta denetim birimi olmak üzere uyum birimleri de işe yaramaz, iş engelleyen, bankanın para kazanmasına mani olan birimler olarak lanse edilir. İlk yapılan bu birimlerde çalışan sayısının azaltılması, bu kişilere mobbing uygulanarak bıktırılması ve işten ayrılmalarının sağlanmasıdır.

Bunun yanında satış ve Şube elemanlarının tek odaklandığı şey kendi karları olduğundan kontrol yükümlülüklerini yerine getiremezler. Çünkü yerine getirirseler karları azalacaktır. Ancak biz çok güzel sistemi kurduk, bütün sorumluluk merkezde denilerek yasal mevzuattan uzaklaşan çalışanlar bir gün dönüp baktıklarında bilimum sakat işi de yapmış olurlar. Haliyle kimse evine daha az ekmek götürmek istemeyeceğinden ve ya işten kovulmak istemeyeceğinden gelen her işlemi sorgusuz sualsiz, kontrol etmeden yaparlar.Sonradan fark etseler de ihbar edemezler.

performans-sistemi

İşte süpermarket bankacılığı nın ilahı değil ama (o wells fargo) peygamberi olarak nitelendirebileceğimiz HSBC’nin şube çalışanlarının ya da uyum birimi çalışanlarının bu işlemleri kontrol etmesi bu yüzden mümkün değildir. Süpermarket bankacılığı , terörizmin finansmanının göz yumulmasına kadar çok ciddi sonuçlara yol açan bir oluşumdur. HSBC skandalı bunun yalnızca tespit edilmiş bir örneğidir. Bir an evvel bütün dünyada tükenerek bitmesini umuyoruz. 

Bu arada HSBC bu işlemlerden sonra durmuş mudur? Tabii ki hayır. Hatta bu soruşturma nedeniyle soruşturmacılar tarafından gözetim altındayken dahi HSBC’nin fincen olayları sürecinde bu işlere yardım ettiği tespit edilmiş, üstüne bir daha ceza yemiştir. Özetle adamlar parasını verip suçu işliyor, o kadar basit.

HSBC skandalı yazımızın sonuna geldik efenim. Esen kalın.

yatirimkurusu

10 yıldır finans sektöründe denetçi, İngilizce biliyor.

İlgili Makaleler

2 Yorum

  1. Merhaba; bankalar hep nalıncı keseri gibi kendine olduğu halde, muvazzaf veya tekaüdlere neden promosyon veriyorlar hocam ? Buradaki gibi vadesiz hesapta duran para yüzünde değil mi?

    1. Kesinlikle. Vadesiz mevduat demek maliyetsiz kaynak demek. Promosyon o işin maliyet bacağı ama getirisi çok daha fazla oluyor.

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Göz Atın
Kapalı
Başa dön tuşu
error: İçeriklerin kopyalanması engellenmiştir.