Banka Hazinesi Ne İş Yapar ?
Efenim cümleten selamlar. Bankacılık sektörü ile ilgili bilgi vermeye devam ediyoruz. Bu yazımızda konumuz banka hazinesi ne iş yapar meselesi.
Bankacılıkla ilgili bilgi sahibi olmak isteyenler için
bankaların faaliyetleri sırasında karşılaştıkları riskler,
süpermarket bankacılığı yazılarımızı tavsiye etmekteyiz. Bununla birlikte hazinecilik konusunda ilgisi olanlar muhakkak nakit akış yönetimi yazımı okusunlar. Reklam faslını geçip işin temel boyutuna dönelim.
Banka Hazinesi Ne İş Yapar?
Banka hazinelerinde birinci vazife her daim banka varlıklarının banka yükümlülüklerini karşılamasıdır. Oğlum bilançoda otomatik karşılamıyor mu onu ehehehehhe senin kafana sokayım dediğinizi duyar gibiyim. Ancak o iş öyle değildir.
Malum bankaların varlıkları temel olarak kasadaki nakitler ve efektifler, muhtelif bankalara yatırılan günlük mevduatlar, tahvil bono, vadesi gelen kredi anapara ve faiz ödemeleri v.b gibi varlıklardır. Yükümlülükleri ise vadesiz mevduatlar, vadeli mevduatlardan vadesi bitenler, vadesi gelen ve ödenmesi gereken borçlardır. Şimdi bir bankanın Türkiye genelindeki şubelerine habersiz şekilde yatan, çekilen paraları düşünün. Ne oldu? Allahınız şaştı de mi? Hah banka hazinesi işte bunu yönetir.
Burdan anlayabileceğiniz üzere banka hazinesi bankanın ihtiyacı olan fonları önden hazırlar, alacağı fonların nereye gideceğini planlar. Ancak iş bununla bitmez.
Banka hazinesi ne iş yapar sıralı tam liste
Bankanın nakit akış planlamasını yapar. Finansal tahmin modelleriyle nakit girişlerini ve çıkışlarını tahmin eder. Ancak tahminin tutmamasına ilişkin senaryo kurar. Bu senaryolara göre ihtiyat nakit/likit varlık rezervi tutar.
Bankanın her türlü para biriminden nakit açığı vermemesini sağlar, nakit pozisyonunu anlık olarak izler.
Banka nezdinde müşterilerin gerçekleştirdikleri döviz ve altın işlemleri nedeniyle anlık olarak gerçekleşen döviz açık pozisyonlarını kapatır.
Gün içerisinde müşterilerin döviz alım satımlarında (hacimli) fiyat talep eder. Bu fiyat talebini finansal piyasalar nasıl çalışır yazımda detaylıca anlattım. Trade ekranları aracılığıyla uluslararası fiyatlardan interbank forexte fiyat kovalanır, işlemlerden kar edilmeye çalışılır.
Gün sonunda kamunun yükümlülüklerinden olan likidite karşılama oranını tutturur.
Gün sonunda ortaya çıkan nakit fazlası için güzel gecelik faizli fırsatlar kovalanır, fazlalık son kapı ucuzcu TCMB’ye satılmadan önce yağlı bir müşteri aranır.
TCMB’na yatırılacak olan ve 15 günde bir hesaplanan zorunlu karşılıklar hesaplanarak yatırılır ve likidite hesabına dahil edilir.
Swap yazımda detayıyla anlattığım üzere bankanın uzun vadeli kredilerine istinaden gerçekleştirilen swap işlemlerini yapmak.(kah londra piyasasında kah tcmb nin piyasasında)
Piyasa yapıcı bankacılık rolüne istinaden yapılması gereken kamu ihalelerine katılım ile tahvil v.b.nin ikincil piyasada müşterilere satışına ilişkin fiyatlama başta olmak üzere düzenlemeleri yapmak.
Bankanın döviz riski ve faiz riskini azaltmak (kontrol edilebilir kılmak) adına (bu riski sıfırlayamazsınız. Daha doğrusu sıfırlarsanız para kazanamazsınız) türev işlemler yapmak. İşin bu kısmı kumar gibi gelebilir ama bankaların bu işlemleri sizin yaptığınız trade işlemlerine benzemez. Dediğim gibi optimum döviz ve faiz riski ayarlanır yönetim tarafından. Hazine de bunun operasyonunu yapar.
Buna yukarda bahsettiğim swap dahildir. Futures ve options da yapılır. Yine müşterilerle yapılan futures ve dcd işlemleri bu türdendir.
Bankanın nakit yönetimi bazı bankalarda hazineye verilmekle birlikte modern organizasyonlarda ayrı bir bölümde organize edilmektedir. Günümüzde nakit kullanımı azalsa da kılı kırk yararak nakit azaltılmaya çalışılmaktadır. Şimdi bu bankaların nakit yönetimi bambaşka bir dünya. Ona bu yazıda girmiyorum. Bir ara bakarız.
Banka Hazinesinin Şirket Hazinesinden Farkı Nedir?
Normalde ortalama bir şirkette nakit yönetimi yapmak bankaya göre kolaydır. Özellikle nakit akışı yönetimi yazımda bir şirketin temel olarak nakit akış sürecini ve yönetimini izah ettim. Şirketlerde görece hazine yönetimi kolaydır çünkü nakit girişi çıkışı önceden belirli plan ve program dahilinde olup beklenmedik nakit giriş çıkışı eser miktardadır. Yani beklenmeyen nakit giriş ve çıkışları için ayrılması gereken nakit tutarı azdır.
Peki bankaların hazinesini yönetmek şirketlere göre niye zor? Aha da size sıralı tam liste:
- Hangi vatandaşın ne zaman hesabından para çekeceğini ayarlayamazsınız
- Hangi vatandaşın ne zaman kredi çekeceğini ayarlayamazsınız
- Ödenmesini beklediğiniz ve vadesi gelen kredi faiz ve anapara ödemesi gerçekleşmeyebilir
- Kalmasını beklediğiniz mevduatlar kalmayabilir
Özetle banka hazinesi demek tam bir bilinmezliği yönetmek demektir. Banka hazinesini yönetmek demek likidite riskini yönetmek demektir. Bu zordur arkadaşlar. Öyle eline kağıt kalem alıp yapılacak işler değildir.
Banka Hazinesi Nasıl Kar Eder?
Banka hazinesi temel olarak iki şekilde kar eder. Bunlardan ilki bir alt başlıkta sizlere detaylıca anlatıp biraz da sürtüştüreceğim fon maliyetlendirme sistemidir. İkincisi ve bu başlıkta detaylı gireceğim müşteri işlemleri bölümüdür. İkinci olanı önce anlatmamın sebebi daha kısa, daha basit anlaşılabilir olmasıdır. Burda beyni biraz ısındırıp sonra yakıcam acele etmeyin.
Efenim günlük olarak biliyorsunuz dolar olsun Euro olsun altın veya gümüş olsun bankalar alım satım kurları açıklarlar. Bu kurlar müşteriler için açıklanır ve 15/30 saniyede bir yenilenirler.
Bankalar bu kurları müşterilere verirken ikili bir katman vardır. Bu fiyat katmanlarından ilki en fazla kar edilen müşterilere doğrudan verilen kurlardır. Yani küçük tutarlı işlem yapan müşterilere internet şubesi ya da fiziki şubeden verilen kurlar. Burada hazine interbank fx ile ucuza dövizi alır, sonra gider kar ile şubeye satar. Şubede bu maliyetinin üstüne biraz ekler, o da gider müşteriye satar.
İkinci katman da kallavi (ensesi kalın) müşterilere doğrudan bankanın hazinesinden alınan kurlardır. Burda da süreç yukarıdakinin aynısı olmakla birlikte tutar yüksek olduğundan kur makası düşüktür. Yani müşteriye daha uygun fiyatla satış yapılır.
Aynı metod hazinenin piyasa yapıcılığı fonksiyonu nedeniyle aldığı tahviller ve ikincil piyasada sattıkları için geçerlidir.
Tüm bu işlemlere ek olarak gün sonunda döviz pozisyon açığı verilmemesi adına yapılan spot, forward ya da opsiyonlardan ya da faiz/kur swaplarından kar edilmesi de mümkün olabildiği gibi bu tip işlemlerde zarar da olur. Hatta zarar daha çok olur ve makuldür. Ancak buradaki zarar ehemmiyetli değildir. Maksadı riski bertaraf etmektir.
Bankaların Kurduğu Fiktif Sistemle Hazine Karının Arttırılması
Bankalar bildiğiniz üzere sahada bir çok şube ile çalışırlar. Bu şubelerin bulunduğu yerler itibarıyla hepsinin farklı niteliği, farklı avantajları ve dezavantajları vardır. Örneğin bazı şubeler çok fazla mevduat toplama imkanına sahipken bazıları çok fazla kredi talebiyle karşılaşabilir. İşte hem şubeler arasındaki bu avantajların ve dezavantajların etkisini minimuma indirmek hem de şubelerin üstünden faiz ve likidite riskini kaldırıp banka yönetimini kolay hale getirmek adına bankalar sıfır toplamlı bir oyun oynar. Buna her banka farklı ad verir.
Sistem şöyle işler. X bankasının a şubesinde 100 mio mevduat 500 mio kredi vardır. B şubesinde ise 500 mio mevduat 100 mio kredi vardır. Şimdi kredi ve mevduat rakamları farklı olan 1.000 adet şubemiz olsun. Napacak bu adamlar. Mevduatı az olan şube kredisi fazla olan şubeye sürekli para mı yollayacak?Hem de her ihtiyacı olduğu dönemde. Hem güvenlik zaafiyeti hem operasyonel maliyeti fenadır.
Peki günümüz bankaları neler yapıyorlar? Efenim burada hazine birimleri devreye giriyor. Her gün şubeler bilançolarında yazan faiz geliri sağlayan aktiflerin finansmanı için bankanın hazine birimine faiz gideri öder. Ancak kendilerine faiz maliyeti yaratan fonlar için ise hazineden faiz getirisi elde ederler. Yani her şube vereceği kredinin finansmanını hazineden sağlar. Hesaplarda bulunan mevduatı ise hazine birimine satar. Böylece şubeler arası mevduat/kredi dengesizlikleri bertaraf edilmiş olur.
Şubeler buna göre kar ve zarar yazarak bir rakama erişir. Hazine birimi ise şubenin tam tersi olacak şekilde kar ve zarar yazar. Bu sayede oyun sıfıra toplanır.
Bir örnek vererek yazımızı kapatacağız. Örneğin a şubesi bu gün 100 mio TL mevduat topladı. Aynı gün 200 mio TL kredi verdi. (Normalde sadece kredi ve mevduat için hesaplanmaz bunlar basit olsun diye bu iki kalemi aldım) Şube mevduat için 32 günlüğüne müşteriye yıllık %17 faiz oranından anlaştı ve para hesaba geçti. Bu parayı alır almaz o gün bankanın hazinesine %18’den bu mevduatı satar ve %1 kazanmış olur.
200 mio TL kredi verdi %20’den diyelim. O gün hemen gider banka hazinesinden %19’dan fon satın alır. Aradaki %1 farktan para kazanmış olur.
Tabi hazine birimleri bu işlemlerin hepsinden zarar eder. Ancak banka genel bilançosu toplandığında sıfıra toplanır ve gerçek kar zarar ortaya çıkar.
Banka hazinesi ne iş yapar başlıklı yazımızın sonuna geldik efenim. Esen kalın.
