Yatırım

Yatırım Geri Dönüş Oranı

Bu yazımızda ister reel sektör olsun isterse sermaye piyasasında olsun yapmış olduğunuz yatırımlarda, yatırım geri dönüş oranı hesaplamanın size ne kadar faydalı olduğunu, yatırım kararlarınızda size nasıl yardımcı olacağını anlatmaya çalışacağız. Aslında genelde tarzım sihirli bir oran üzerinden yatırım yapmamak şeklindedir. Hala da öyle ama sanırım bu yazıyı okuduktan sonra yatırım kararlarınızda yatırım geri dönüş oranı kavramına biraz daha fazla yer vereceksinizdir.

Yatırım Geri Dönüş Oranı

Yatırım geri dönüş oranı, ki oldukça düz mantıktır aslında, yatırım size değer kazancından hariç olarak kaç sene içerisinde geri döner sorusunun cevabıdır. Teknik değildir, basittir, sadedir, çok kullanışlıdır. Piyasada pek sallanmaz ancak yatırım kararınızda esas olan unsurlardan birisi bu olmalıdır.

Formül yatırımdan elde ettiğiniz yıllık kar/yatırıma yatırdığınız para şeklindedir.

yatirim-geri-donus-orani
Yatırım geri dönüş oranı formülü

Yatırım Geri Dönüş Oranı Nasıl Kullanılır?

Yatırım geri dönüş oranı farklı sektörler piyasalar vs. Fark etmez para yatırdığınız yatırım araçları arası kazanç geri dönüşlerinin karşılaştırılması için en efektif araçtır.

Oranın efektif olmasının bir sebebi de spekülatif veri içermemesi yalnızca kara odaklanmasıdır. Bunu bir eksiklik olarak da görebilirsiniz ancak bence bu durum oranın avantajını oluşturur.

Yani yatırım yaptığınız şeyin para kazanmasından ari olarak sadece değer artışı ile size geri kazandıracağı tutarı yok sayar oran. Çünkü değer artışı tamamen spekülatif bir unsurken kar/yatırım da mevcut veriye göre hareket edilir ve farklı sektörler rahatlıkla karşılaştırılabilir.

roi-sembol

Zaten bu noktadan hareketle bu oran değer yatırımı içeren yatırımlarda ya da trade yatırımlarında pek kullanılmaz ya da kullanılmamalıdır. Çünkü sistematik farklıdır. Hani belki trading yaparken malı ucuzken alayım kafasıyla kullanabilirsiniz ama çoğu yatırım aracında işlemez bu durum. Adı üstünde değer yatırımında zaten değere oynarsınız ki değer yatırımı oldukça profesyonel ve teknik yapılması gereken mevcut verilerden bağımsız geleceği tahmin etmeye yönelik bir yatırım türüdür.

Sermaye Piyasası Yatırımlarınızda Kullanım

Gelelim sermaye piyasasında yatırım yaparken oranı nasıl kullanacağınıza. Yatırım aracına göre kullanım şeklini yazacağım siz buna göre mevcut verilerden hareket edip seçim yaparsınız.

Tahvil Yatırımı

Tahvil yatırımında yatırım geri dönüş oranı kullanımını örnek üzerinden anlatalım.

Tahvil aldığınız tarihte 100 TL tahvil için 90 TL ödediğinizi ve yıl sonunda 10 TL faiz alacağınızı varsayarsak getiri oranınız yani karınız yaklaşık %10 ‘dur.

Yatırım geri dönüş oranı şeklinde bakarsak 10/100 deriz ve yatırım geri dönüş oranı %10 çıkar ki bu taktirde koyduğunuz bütün parayı mevcut şartlarda bir değişiklik olmaz ise 10 yılda geri alacağımız anlamına gelir bu durum.

Eğer ülkede yani yerli para birimi bazında enflasyon %8 ise yıllık reel kazancınız da %2 ‘dir.

Ancak eğer servet birikiminizi başka bir unsur üzerinden hesaplıyorsanız iş değişir. Bu halde bir alt başlığa ya da daha detay bilgi için yatırım, birikim servet yazıma bakınız.

yatırım-geri-donus-orani-symbol
Mevduat/Para Birimi Yatırımı

Eğer TL‘ye yatırım yapıyorsanız ve servet birikiminizi yerli para biriminden tutuyorsanız tahvil yatırımı için geçerli olan hesaplamamız mevduat için de geçerlidir.

Yatırımlarınızın kazancını dolar üzerinden hesaplıyorsanız ya da altın cinsinden hesaplıyorsanız (ki bence en doğrusu altın nezdinde hesaplamaktır, çünkü uluslararası anlamda bir servet birikimi aracıdır altın) reel getiri hesaplaması değişir.

Örneğin 100 dolar yatırım yaptınız. Yıllık faizi de % 2 olsun. ABD’de hiç enflasyon olmadığını düşünürsek normalde kar oranı %2’dir. Bu taktirde ROI %2 olup yaptığınız yatırımı ancak 50 yıl sonra geri kazanacaksınızdır.

Ancak servet birikiminizi altın üzerinden hesaplıyorsanız şöyle hesaplama yapılır:

Dolar kazancı %2, ABD enflasyonu %0, Altın yıllık faiz getirisi %0,05 , sizin net yatırım geri dönüş oranınız %1,95

Borsa Yatırımı

Bu kısım biraz uzun olacak. Borsa yatırımında ise yatırım geri dönüş oranı şöyle hesaplanır:

Hisse senedi yatırımında yatırım geri dönüş oranı F/K oranı şeklinde geçer ve formülün açılımı hisse başı fiyat yani hissenin fiyatı/hisse başı kar’dır. Yani hisse başı elde edilen kar ile hissenin mevcut fiyatı kaç yılda amorti edersiniz hesabıdır.

F/K oranında, aracı kurumun size sağladığı borsanın ortalama f/k oranı ve hissenin f/k oranını karşılaştırabilir, aldığınız hissenin borsaya göre ucuz ya da pahalı olup olmadığına karar verebilirsiniz.

Ancak çoğunuzun görebileceği üzere borsanın popüler hisselerinin f/k oranları ortalamaya göre yukarıdadır. Burada karar alacak sizsiniz. Paranızı o hisseye yatırmak isteyip yatırmak istemediğinize göre durum değişir. Ben genelde ortalamanın üstünde de olsa (abartılı olmamak kaydıyla) baba hisselere giriyorum. Ancak ufak hisselerin f/k’sı yüksek olduğunda pek tercih etmiyorum. Risk seviyesi oldukça yüksek geliyor bana açıkçası.

Tabi şunu da belirtmek gerekir. Bu yazıda da bir çok kez ele aldığım üzere yatırım geri dönüş oranı ya da sizin borsada f/k olarak bildiğiniz oran geçmiş tarihli veriye göre bir tahmin içerir. Yani firmanın güncel fiyatı vs. geçmiş yıl karına göre hesap yapılır ki eğer hissenin yıl içerisinde yaptığı bir yatırım var ise ve bu yatırım hemen o sene geri dönüş sağlayacak ise muhtemelen hisseye hücum yaşanacak ve f/k sı azdıkça azacaktır. Yani sadece bir hissenin f/k’sı çok yüksek diye almamazlık yapmayın. Bu durumun sebebini öğrenmeye çalışın.

return-on-investment
Firmanın Karını Arttıracağını Düşünüyorum? Ne Yapayım?

Şimdi borsada bir hisse almak istiyorsunuz. Aradınız taradınız Parayı hazırladınız ve bir baktınız ki f/k’sı 20’lerde. Yani oldukça yüksek. O sırada da mevduat faizi %10. Burada yazdıklarımıza göre hisse pahalı görünüyor.

Ancak iş hisseye geldiğinde durum biraz değişir. Çünkü dediğim üzere f/k geçmiş yıla göre hesaplama yapar. Ortalama bir piyasada beklentimiz hissenin cirosunu enflasyon nispetinde arttırmasıdır. Bu durum ise hissenin f/k hesaplamasını baştan başa değiştirir.

Misalen hissenin cirosu 100 TL ve %20 kar ile yıllık 20 TL karı var diyelim. Firmanın 10 hissesi olsun. Bu halde hisse başına kar miktarı 2 TL’dir. Hisse fiyatı 10 TL ise hissenin f/k sı 10/2’dir. Yani 5’dir ki bu sizin yatırdığınız 2 TL sermayenin mevcut kar ile ki her sene 2 TL kar edeceğinizi varsayıyoruz 5 sene sonra geri alacağınız anlamına gelir.

Şimdi ülkede %10 enflasyon olduğunu varsayarsak muhtemelen sizin firmanızda ürünlerine %10 zam yapacak ve cirosunu 110 TL’ye çıkaracaktır ki bu taktirde yine %20 kar oranını koruduğunu varsayarsak sene sonu elde edilecek kar miktarı 22 TL’ye çıkacaktır.

Sene sonunda hisse fiyatınız aynı kalsa dahi (10 TL) sizin f/k oranınız 10/2,2ye gelecek yatırımınızın geri dönüşü 4,5 yıla düşecektir.

yatırım-geri-donus-hesaplama
Firma Temettü Dağıtmıyor İse Yatırım Geri Dönüş Nasıl Gerçekleşir?

Yukarıdaki kısmı okudunuz ve size mantıklı geldi ancak biliyorsunuz ki temettü dağıtma kararı her sene genel kurulda alınan ve firmanın temettü dağıtıp dağıtmayacağının kesin olmadığı, yatırımcılar için oldukça heycanlı bir süreçtir. Peki firma temettü dağıtmayan bir firma ise f/k oranı hesaplaması doğru mudur?

Evet halen geçerlidir. Bu gibi bir durumda tabii ki hissenin temettü vermemesi oldukça olumsuz bir durum olsa da hisseden elde edilen kar temettü ya da bedelsize gitmiyorsa sermayeye eklenecektir. Bu halde ise firmanın defter değeri ve piyasa değeri yani bilinen pd/dd oranı düşeceğinden hisse ucuzlamış görünür. Konjonktürel dalgayı bir kenara bırakıp biraz vadeyi uzatıp bu firmaya yatırım yapmanız halinde piyasa mutlaka bu defter değerinin ucuz olduğunu, firmanın karına göre fiyatının oldukça ucuz olduğunu düşünerek aradaki makası kapatacaktır.

Bu sayede yatırımın geri dönüşü size hisse fiyatı olarak geri dönecektir.

Reel Sektör Yatırımlarınızda Kullanım

Reel sektör yatırımlarında ise f/k meselesi bence biraz daha önemli. Özellikle yatırım projelerinde bu durum önem ihtiva eder. Genelde bu yatırım kendini kaç senede amorti eder sorusunun cevabıdır.

Mesela son dönemde beyaz yakalılar arasında oldukça popüler olan zeytinlik, cevizlik ya da bademlik yatırımlarının geri dönüşü yaklaşık 15 yıl civarıdır. Ancak kişiler bunu yatırım sırasında görmezlikten gelmektedir. Ancak matematiksel olarak değerlendirdiğimizde yaptıkları yatırımın doğru bir seçim olmadığını görürüz. Çünkü marjinal bir durum yok ise Türkiye’de mevduatın ortalama getirisi 10 yıl civarıdır.

yatirimi-geri-don

İşte bu yüzden reel sektöre yatırım yaparken ve özellikle tarım yatırımı yaparken yatırım geri dönüş oranına mutlaka dikkat edin. Boş yere kürek çekmenizi engeller bu durum.

Nihai Yatırım Kararını Nasıl Vereceğim?

Ben nihai yatırım kararını nasıl vereceğim diyenler için biraz da yatırım geri dönüş oranı hesaplamanın dezavantajlarından da bahsetmem gerekir. 

Bunlardan birincisini yukarıda yazmıştım.Onunla başlayalım.

1.yatırım geri dönüş oranı hiç bir zaman yatırım yaptığınız varlığın değerindeki değişmeleri göz önüne almaz. Bu kapsamda sadece yatırım yapılan şeyin karlılığı ve nakit yaratma kapasitesi göz önüne alınır. Dolayısıyla kar etmeyen ve kar olasılığı olan, geçici olarak zarar eden firmaları saf dışı bırakırsınız. Bu durum değer yatırımı için yatırım geri dönüş oranı kullanılmasını zorlaştırır.

2.yatırım geri dönüş oranı hesaplamasında zaman mefhumu yoktur. Yani şirketin yıllar itibariyle karını arttırması, bu karın azalması gibi etmenler mevcut durumdan hariç tutulur. Dolayısıyla değer yatırımı için efektif değildir.

Ya da indirgenmiş nakit akım yöntemleri gibi şeyler kullanmadığından tahmin içermez. Düzdür. 

Oranı Doğru Yorumlamak

Bilanço analizi yazımda da belirttiğim üzere firmanın mali tabloları esas alınarak yapılan analizler geçmişe dayalıdır ve gelecek tahminlerini içermez. Yatırım geri dönüş oranı da kısmen böyledir.

(Rakamlar sallamasyon) Mesela benim Aselsan ortalamam 20 TL, buna göre yatırım geri dönüş oranı 15’tir.Ancak ülke savaşa girse ve Aselsan hisse ederi 40’a çıksa -ki mutlaka çıkar- çok tepeden bir bakışla da bakarsak hissenin yatırım geri dönüş oranı 30’a çıkmış diyeceğiz. Ama bu hesaplamamız geçmiş tarihli şirket karına göre belirlenmiş bir şey. Oysa beklenti ve muhtemelen gerçekleşecek olan şey şu ki Aselsan savaş zamanında cirosunu, karını arttıracak ve gelecek sene aslında f/k’sı çok düşecek.Piyasa şimdiden satın almış bu durumu.

Tabi bunu özellikle hisse bazında yorumlarken ilk bakmanız gereken yer sektörün yatırım geri dönüş ortalamasıdır deniyor ama bence pek öyle değil. Bu konuya biraz yardıracağım şimdi.

Diyorlarki her sektörün yatırım geri dönüş oranı yani f/k’sı ayrıdır. Hayatımda böyle bir martaval görmedim ben. Yatırım geri dönüş oranı dediğiniz şey zaten sektörler ya da yatırım araçları arası farkı anlamanız için yapılan bir oran analizi. Kesinlikle güzel şekilde hangi hissenin o yılın karına göre pahalı ya da ucuz olduğunu gösterir. Sizin burada analize dahil etmeniz gereken şey geçen yıldan bu güne hisseye ilişkin beklentileri değiştiren bir şey olup olmadığıdır. Eğer böyle bir beklenti içindeyseniz daha teknik bir hesaplama yapmanız gerekebilir. 

Bu tip bir değişim var ise firmanın oluşacak değişimden ne kadar ciro artışı ya da azalışı sağlayacağını tahmin edip buradan kar rakamına ulaşabilir ve beklediğiniz yatırım geri dönüş oranı nı tespit ederek karşılaştırma yapabilirsiniz.

yatirimin-geri-donusunun-orani

Yine yatırımınızı/birikiminizi eğer altın veya dolar cinsinden tutuyorsanız hesaplamalarınızda bazı değişiklikler yapmanız gerekir. Altın tipi hesaplamada kazançlarınızdan enflasyon düşmeniz gerekmez iken dolar tipi yatırımda ABD enflasyonunu kazancınızdan düşmeniz gerekir. Eğer yatırımlarınızı TL cinsinden tutuyor iseniz bu taktirde Türkiye enflasyonunu kazancınızdan düşerek nihai kazancınıza gidersiniz.Bunu da mümkün mertebe unutmamaya gayret ediniz.

Sonuç

Bir özet geçersek yatırım geri dönüş oranı hakkında bilmeniz gerekenler şunlar:

1.oran geçmiş/güncel kar rakamına göre yatırımınızın kaç senede geri döneceğini gösterir

2.oran gelecek tahmini ve beklentileri içermez

3.oran 1 ve 2 madde kapsamında malın ucuzluğunu pahalılığını gösterir

4.oranı yorumlarken oranın sektör ortalamasından az/fazla olup olmadığına değil genel yatırım araçları ortalamasından az/fazla olduğuna bakılır

5.oran tek başına hiç bir şeyi yansıtmaz ancak iyi bir yol gösterici ve verim ölçme aracıdır

6.oran varlık değerindeki değişimleri göz önüne almaz, bu sebepten değer yatırımı için verimli bir oran değildir

7.oran yatırıma konu para birimindeki geri dönüşü hesaplamaya yarar.eğer enflasyonist bir ortamda yatırım yapıyorsanız enflasyon farkını düşmeniz gerekir, eğer yatırımınızı başka birimler üzerinden hesaplıyorsanız yatırım geri dönüş oranı hesabı sonucunda çıkan veriyi bunlara çevirmeniz gerekir.

yatirimkurusu

10 yıldır finans sektöründe denetçi, İngilizce biliyor.

İlgili Makaleler

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Göz Atın
Kapalı
Başa dön tuşu
error: İçeriklerin kopyalanması engellenmiştir.