Ekonomi

Analitik Bilanço Nasıl Yorumlanır

Evet gelelim platformun en faydalı olacak fakat en az okunacak analitik bilanço nasıl yorumlanır yazısına. Bunu üzülerek söylüyorum çünkü maalesef güzel ülkemizde insanlar analitik düşünme yetisini bırakın analitik düşünme kavramının tam olarak ne olduğundan bir haberler. Dolayısıyla bu tip entelektüel içerikler pek ilgi çekmiyor. Zaten okumayı pek sevmeyen insanlarımızın ekonomi gibi teknik bir alanda gidişata ilişkin karmaşık terim içeren yazıları okumayı sevmediğin biliyorum. Tabi bu yüzden platformdaki yazıların içerisine bakarsanız küfür kıyamet gidiyoruz ve hikayeleştirme tekniğiyle iktisatı anlamayı kolaylaştırmaya çalışıyoruz. Bu yazımızda konumuz oldukça teknik olan fakat piyasa için ciddi ehemmiyet arz eden analitik bilanço meselesi.

Analitik bilanço TCMB’nin (Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası) bilançosudur.  Normal şirketler ve bankalardan farklıdır çünkü para basma yetkisi merkez bankasındadır. Bu yüzden ayrı tekniklerle incelemeniz ve analitik bilanço nasıl yorumlanır çalışmanız gerekir. Analitik bilanço günlük olarak TCMB’nin web sitesinden yayınlanmaktadır.

mb-hisse-senedi
TCMB’nin bir hisse senedi. Efenim kar dağıtımlarından 1000 TL almaktadır hissedarlar sadece. Heveslenmeyin.

Analitik Bilanço Kalemleri Nelerdir ?

Bilanço yazımda da yazdığım üzere ortalama bir anonim şirketin bilançosunda şunu görürsünüz. Kaynakları kullanarak aktifler alınır, aktifler işlenir ya da daha pahalıya satılır ve bu eylemler gelir tablosuna yansır, kar ve zararı oluşturur. Analitik bilanço bu şekilde değildir. Peki analitik bilanço nasıl yorumlanır. Zaten merkez bankasının amacı kar etmek olmadığından analitik bilanço da şirket bilançosu okunur gibi okunmaz. Fakat her bilanço gibi analitik bilanço da iki taraftan oluşur. Sağ tarafta pasif de denilen kaynaklar, sol tarafta aktif de denilen ve bu kaynaklar kullanılarak elde edilen varlıklar.

analitik-bilanco
Resimde oldukça sade anlatımlı bir analitik bilanço, analizde esas alacaklarınız bundan fazlası değil.

Analitik Bilanço Aktif Kalemleri Nelerdir ?

Analitik bilanço nun aktif tarafında üç tane ana kalem vardır. Dış varlıklar, iç varlıklar ve değerleme hesabı. Şimdi bunlara yakından bakalım.

Dış Varlıklar

Dış varlıklar merkez bankasının kaynakları ile satın aldığı ve elinde tuttuğu altın, yabancı para banknot, yabancı para menkul kıymetler, yabancı para hesaplardaki paralardan ibarettir. Dış varlıkların yaklaşık %98’i brüt döviz rezervini oluşturur.

Bu kalemin artış göstermesi olumlu bulunur. Ekonomik göstergelerin yorumlanması sayfamda da belirttiğim üzere rezerv olarak nitelendirdiğimiz büyüklük ülkenin kısa vadeli dış borcu ile karşılaştırılarak ülkenin döviz şokuna dayanıklılığı ölçülür. Ekonomik göstergeler sayfamdan güncel halini takip edebilirsiniz.

İç Varlıklar

Merkez Bankası’nın alacaklarını gösterir. Merkez bankasının genelde hazine ve bankalarla ilişkisi olduğundan onlardan alacağı olur. Bu kalem artıyor ise merkez bankası cayır cayır para basıyor demektir. Çünkü iç varlıklar TL unsurlardan oluşur. İç varlıkların artması TL miktarının arttığını gösterir.

Değerleme Hesabı

Normalde şirket bilançosunda kar edildiği zaman bu kar gelir tablosundan özkaynaklara, dönem net karı kalemi ile aktarılır ve bilançoya sokulur. İşte merkez bankası karını analitik bilanço da bu kalemden gösterir. “Merkez bankası niye kar ediyor aga başımıza bir iş gelir mi” için aşağıya doğru ilgili başlığa gidin.

analitik-bilanco-nasil-yorumlanir
TL’nin simgesi

Analitik Bilanço Pasif Kalemleri Nelerdir ?

Analitik bilanço nun pasif tarafında iki temel pasif kalemi vardır. Bir tanesi toplam döviz yükümlülükleri, bir tanesi de Merkez Bankası parasıdır.  Şimdi bunlara detaylıca bakalım.

Toplam Döviz Yükümlülükleri

Burada merkezin  döviz cinsinden borçları yer alır.

Dış Yükümlülükler

Bu dış yükümlülükler çok sıklıkla karşılaşmayacağınız, daha doğrusu bilançonun önemli bir kısmını oluşturmayan bölümüdür. Bilmenize gerek yok ama anlatalım. Merkez bankasının dışardan aldığı borçlardır.

İç Yükümlülükler

Bu iç yükümlülükler meselesi önemli. Bu kısım ülkedeki dövizi gösterir. Eğer ülkede döviz miktarı artıyorsa bu leş bir durumdur. Dolarizasyonu gösterir.  Bu kısım kamu kesiminin ve Bankaların TCMB nezdinde tuttukları YP mevduatlarından oluşur.

Merkez Bankası Parası Nedir ?

TL cinsinden merkez bankası borçlarıdır. “Bu merkez bankası parayı basan adam değil mi niye borçlanıyor aga, borçlanacağına para bassın diye” düşünüyor olabilirsiniz. Burada duran kısım merkez bankasının APİ dediğimiz açık piyasa işlemlerini yapmak için yaptığı operasyonlardan ortaya çıkan TL borçlarıdır.

Formülü vardır: MBP=APİ + Kamu Mevduatı + Rezerv Para

para-basimi
Para basım sürecinden bir çalışma

Rezerv Para 

Merkez bankasının piyasaya olan borcudur abi rezerv para. Burada hem piyasada nakit dolaşan ve bizim emisyon dediğimiz nakit tutarlar, hem bankalardaki mevduat hesapları yer alır. Rezerv para başlığında yazdığım şey ile analitik bilançodaki rezerv para arasında ilişki yoktur.

APİ Nedir?

Analitik bilanço üzerinde takip edilmesi gereken kritik kalemlerden birisi budur. Eğer api kalemi eksi bakiye ise piyasaya para pompalanıyor demektir. Ancak api kalemi artı ise piyasadan TL hüplenmiştir.

Diğer MB Parası

Bu da böyle …. Gibin …. Gibin bir şey. Boşlukları siz doldurun işte ya uğraştırmayın.

Merkez Bankası Para Tanımları

Bu mesele önemli. Çünkü bu para tanımlarının ne olduğunu bilmeyenler ATM’den iki tane seri halde para alınca aaaaaaa bak devlet para basıyo, kesin enflasyon olacak filan diye sağda solda dolanıyorlar. Bak çok gülüyorum. Kendinizi rezil etmeyin böyle ya. Biraz okuyun arkadaş.

Merkez bankası parasal büyüklükleri yönetmek için para tanımlarını kullanır. Aşağıda tanımlarını açıklayınca neden böyle yapıldığını daha iyi anlayacaksınız.

kaime-i-nakdiye
Resimde gördüğünüz 1840’lı yıllarda Sultan Abdülmecit’in kararı ile basılmaya başlanan Kaime-i Nakdiye. 1863 yılına kadar bu para basılmaya devam edilmiştir.

Mo:emisyon + madeni para

M1: Mo+ vadesiz mevduat

M2: M1 + vadeli mevduat

M3:M2+ repo+ihraç edilen menkul kıymetler+fonlar

Hangi Para Tanımı Ne İşe Yarar?

Efenim Mo demek piyasada nakit olarak dönen para demektir. Bu para dönem dönem artar dönem dönem azalır. Nakit talebi dediğimiz nane esasen ekonomistlerin havalı adını velocity yani paranın dolanım hızı dediğim şeyden etkilenir ve para basmak (arz demiyorum dikkat edersen) buna göre ayarlanan bir şeydir. Para arzının m0 verisi ile pek bir bağlantısı olmaz. Yani ATM’lerde seri banknot görmeniz devletin hunharca para bastığı anlamına gelmez. Bu o dönem nakit talebinin yüksek olduğuna ya da piyasada zaten var olan paranın eskidiğine bir göstergedir.

evrak-i-nakdiye
Bir önceki fotoğrafta görülen kaime-i nakdiyeden sonra 1863 yılına kadar savaş nedeniyle para basma imtiyazı İngiliz ve Fransız ortaklığında kurulmuş olan Osmanlı Bankası’na verilmiştir. Ancak 1915 ile birlikte kurutuluş savaşı mücadelesine girilmesini müteakip yukarıda görmüş olduğunuz Evrak-ı Nakdiye basılmıştır. Bu vesile ile kurtuluş savaşında kanlarını akıtan Ulu önder, Cumhuriyetimizin kurucusu, Gazi Mustafa Kemal paşama, onun kıymetli silah arkadaşlarına ve kanını akıtan yurttaşlarıma selam olsun.Bak şu paranın hür iradeyle basılması bile büyük bir hadise ya.

Esas para basılması verisini M3’ten takip etmelisiniz. Bu tabi ülkesine göre değişmekle birlikte temel veri budur. Normal koşullar altında hazine doğrudan merkez bankasından borçlanamaz. Bu 2001 krizini müteakip yasaklanmıştır.

Peki bu sistematik nasıl atlatılır? Normal ülkelerde merkez bankasına bağımsızlık verilerek çözülen bu sorun ülkemizde etrafından dolanarak çözümlenir. Çünkü Türkiye’de ekonomi yönetiminin tüm aktörleri (merkez bankası+ hazine + bakanlık + kamu bankaları) tek bir elden tek bir sesle yönetilir. İşte bu şeraitte devlet harcama yapmak ister. Bunun için önce hazine tahvil çıkartır.

Tahvillere karşılık alınacak para ise faizleri arttırmaması için piyasadan değil merkez bankasından para basılmak suretiyle alınır. Bunun detayında ise merkez bankası doğrudan hazine tahvili alamayacağından ikincil piyasada şöyle yapılır. Hazine önce tahvili çıkarır, piyasa yapıcılığı sistematiği nedeniyle ihaleye bankalar katılır ve satın almak zorunda oldukları için teklif verilir. Elindeki nakit hazine tarafından sömürülen bankalar ise likit ihtiyaçlarını merkez bankasına bu tahvilleri ikincil piyasadan satarak karşılığında para alır. Böylece hazine merkez bankasından doğrudan olmasa da dolaylı yoldan borçlanmış olur.

TCMB’nin Kar Etmesi İyi Mi Kötü Mü?

TCMB ana ortaklığı Türkiye Cumhuriyeti’nin Hazine’sine ait olan bir kurumdur. Vergi mükellefidir ve elde ettiği karı hazineye aktarır. Yani devlet bir cebinden çıkarıp diğerine koyar. Ha dönem dönem ki özellikle 2020 yılında bunu gördük, hazinenin nakit ihtiyacının olduğu vaziyetlerde bu elde etmiş olduğu karı ve yedeklerini (her şirket elde ettiği kardan belirli bir süre ve belirli bir miktar yedek ayırmak ve bunu ana sermayesine eklemek zorundadır) hazineye vermiştir.

TCMB karını değerleme hesabından elde eder. Bu da elinde rezerv olarak tuttuğu varlıkların değer kazanmasından sağlanır. Ne demektir? Yani TL, merkez bankasının elinde rezerv olarak tuttuğu dolar, Euro v.b. para birimleri ile altın karşısında değer kaybetmektedir. MB için iyi görünmekle birlikte vatandaş için çok kötüdür, alım gücü düşüyor demektir.

türkiye-cumhuriyet-merkez-bankasi
1930 yılında kurulan Türkiye cumhuriyet merkez bankası’nın ilk binası

Analitik Bilanço Nasıl Yorumlanır ?

Gelelim analitik bilanço nasıl yorumlanır meselesinden sonra yatırımlara nasıl ışık tutar, bir strateji fikri verir mi meselesine.

  • Eğer analitik bilanço pasif tarafında yükümlülükler döviz cinsinden fazla ise bu ekonomide dolarizasyon olduğu anlamına gelir.
  • Eğer döviz cinsi yükümlülük oranı fazla iken aynı anda rezervler de kısa vadeli dış borcu karşılamıyorsa ekonomide hunharca bir şeyler olacağının alametidir.
  • Bilanço büyüklüğü sürekli artıyorsa artışın kaynağına bakılır. Eğer rezervler artıyorsa yani dış varlıklar bu hojtur ama bana ne demeyin tabi. TL güçlenir.
  • Bilanço genişlemesi iç varlıklardan kaynaklanıyorsa bu ciddi para basıldığı anlamına gelir ki enflasyonun habercisidir.

Yatırımlarımda Nasıl Kullanırım?

Bu platformu takip eden bilinen bir ekonomi bakanı olmadığına göre takipçilerin bu yazıyı okumasının nedeni tamamen para kazanmaktır. Bilgi de sonuçta para kazandırmadığı müddetçe ortamda size hava katan bir şeyden başka bir unsur değildir. Dip not: kadınlar bilgiden ziyade cüzdana bakıyor hacılar yani analitik bilançoyu biliyorsunuz diye hiçbir kız size düşmüyor.

Gelelim bu bilgileri nasıl kullanacağınıza. Öncelikle analitik bilanço günden güne ya da haftadan haftaya takip edeceğiniz, sadece o günün analitik bilanço sunu alıp bakacağınız bir şey değil. Belirli zaman aralığında, karşılaştırmalı olarak bakmanız gereken, hunharca detaya inmemeniz gereken (çok karıştırırsınız) bir veri seti.

Gelelim yorum kısmına: Şayet analitik bilançoyu okuyup bir önceki paragrafta sizlere anlattığım dolarizasyon konusuna rastladıysanız durum TL açısından iç açıcı değildir. Eğer biraz daha analizi detaylandırıp ikinci maddede belirttiğim dış borç karşılayamama durumu da söz konusu ise işler iyice vahim hale gelecektir.

kalpazan
Abi şu adama ölüyorum ya, bunu izleyin bu adamı takip edin bak. Adını filan bilmiyorum ama mükemmel bir video şu.

Üçüncü madde de belirtilen para basmanın yapıldığını düşünüyorsanız ki bu halde enflasyon kaçınılmazdır (korona gibi istisnai dönemler hariç) kemerlerinizi bağlayın, aşağıya doğru düşüş yaşanacaktır TL’de.

Okuma Tavsiyeleri

Efenim tabii ki her megaloman gibi okuma tavsiyelerini kendi platformumdan vereceğim.

MB swap yapıyor bu ne ola ki diyorsanız Swap yazımı,

Bu faiz hadiseleri nedir diyorsanız faiz yazımı,

Bankaların bilançosu nasıl işliyor diyorsanız banka bilançosu yazımı,

MB bir bankayı batırabilir mi diyorsanız Demirbank yazımı,

TCMB’nin TL savunmasına ilişkin TCMB TL’yi savunmalı mı? yazımı,

Türkiye’nin kronik belası dolar sorunu yazımı,

Allahın belası enflasyon yazımı,

Kaç ulan bu faizler diyorsanız MB faizleri sayfasını,

Güncel ekonomik gelişmeler ve veriler için Ekonomik Göstergeler yazımı

Okuyun okutturun efenim.

Gelecek Yazı Notu: Efenim son dönemde bu bankaların para yaratmasına ilişkin vay Siyonizm, üç aile var ehonomiyi onlar yönetiyor tarzında iktisat literatürüne girecek kibarlıkta görüşler dolanıyor. Onlara semeri vurduğum yazı da burada: Bankalar Nasıl Para Yaratır.

yatirimkurusu

10 yıldır finans sektöründe denetçi, İngilizce biliyor.

İlgili Makaleler

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Göz Atın
Kapalı
Başa dön tuşu
error: İçeriklerin kopyalanması engellenmiştir.